Een huis van grote heren
Havezate Mensinge is een oud landgoed dat al meer dan 600 jaar bestaat. In 1381 wordt de havezate voor het eerst genoemd in een document. Het landgoed is op dat moment leengoed van de Bisschop van Utrecht. De Bisschop is de baas over het kerkelijke en het landelijke bestuur. Hij wijst zogenaamde 'leenmannen' aan die een gebied voor hem willen besturen. Eén van deze leenmannen is Steven Zighers, woonachtig in havezate Mensinge. Hij heeft veel macht in het gebied rondom Roden en ook bezit hij veel grond. Boeren uit de omgeving mogen op deze grond werken en wonen. In ruil daarvoor betalen ze pacht aan de leenman.
Wat is een havezate?
Een havezate is van oorsprong de woning van een eigenaar van een landgoed. De bewoners van havezate Mensinge hoeven zelf geen belasting te betalen aan de bisschop van Utrecht. De inwoners van het gebied eromheen moeten dit wel. Deze belasting wordt geïnd door de leenman van de bisschop. Het recht om deze belasting te innen wordt 'het recht van havenzaten' genoemd. Hier ontleent de woning van de leenman dan ook zijn naam aan.
Door geldgebrek gebeurt het innen van belasting veelal in natura. De landbouwproducten worden verzameld en opgeslagen in een boerderij. Een dergelijke boerderij of voorraadschuur heet 'Spijker'. Deze naam is een verbastering van het Latijnse woord 'spicarium'. Spica is het Latijnse woord voor graan. De leenmannen zorgen ervoor dat de landbouwproducten bij de bisschop terecht komen. Vanaf het moment dat steeds meer mensen hun loon in geld uitgekeerd krijgen, wordt de belasting niet meer in natura betaald. De Spijker verliest zijn oorspronkelijke functie en wordt een woonhuis voor adellijke families zoals handelaren of bierbrouwers uit Roden en later komt het pand in handen van de schout.
Wisselende eigenaren
In het jaar 1485 komt de havezate in het bezit van de rijke
familie Van Ewsum uit Groningen die tot 1720 op het landgoed woont.
Net als Steven Zighers hebben ze veel macht in de omgeving van
Roden. In 1720, net nadat het huis werd verkocht, brandt de
havezate grotendeels af. Gelukkig wordt het snel herbouwd.
Het gebouw zoals het er nu staat komt dus niet uit de middeleeuwen,
maar is in de 18e eeuw gebouwd.
Tot 1764 wisselt het huis enkele malen van eigenaar, maar vanaf
dat jaar komt het landgoed in handen van het rijke echtpaar
Ellents-Oldenhuis. Mevrouw Ellents was in 1797 de rijkste vrouw van
Drenthe met een vermogen van ruim fl. 270.000,-. Het kinderloze
echtpaar neemt een paar neefjes en een nichtje van mevrouw Ellents
in huis als deze in 1775 wees zijn geworden. Haar jongste neefje,
Jan Wilmsonn Kymmell erft het landgoed in 1818 en daarna blijft het
pand lange tijd in handen van één familie, de familie Kymmell.
De familie Kymmel
Het drentse geslacht Kymmell heeft veel invloed in Drenthe. Ook in Roden heeft de familie Kymmell grote stukken landbouwgrond in bezit. In ruil voor pacht mogen boeren uit de omgeving op een deel van de grond werken. Op het andere deel van het land werken landarbeiders voor de familie. Zij zijn in dienst van de familie en verdienen zo geld. Veel mensen hebben dus te maken met de eigenaar van de havezate.
De Kymmells bekleden in het dorp en in Drenthe belangrijke posities; in 1825 kennen vier Drentse gemeenten een Kymmell als burgemeester. De familie bezit havezate Mensinge bijna 170 jaar.
Mensinge als museum
In 1985 is het huis en de bijbehorende grond verkocht aan de gemeente Roden. Vanwege de teruglopende inkomsten uit de landbouw is het onderhoud van de havezate een te zware last voor de familie Kymmell geworden. Tussen 1985 en 1987 wordt de havezate gerestaureerd en wordt er archeologisch onderzoek verricht. Tijdens dit onderzoek blijkt in het 18e eeuwse gebouw een restant van een muur uit de Middeleeuwen te zitten. Deze muur heeft als enige de brand overleefd!
Na de grondige restauratie is de benedenverdieping ingericht als museum. Meubels, tapijten, serviezen en schilderijen die de tijd hebben doorstaan zijn nu in het museum te zien. Door de inrichting heb je het gevoel dat de familie Kymmell zo thuis kan komen van een uitje. De weckflessen staan in de keuken en de was zit in de tobbe.
Op het landgoed zijn ook nog allerlei zaken aan te treffen die herinneren aan het verleden. Zo is er een oude duiventil uit 1750 te vinden en in het Mensingebos staan veel bijzondere planten en bomen. In de tuin van de havezate Mensinge is in 2009 een gedenkteken voor de Roder dichteres Vasalis (1909-1998) geplaatst. Een dichteres die nog steeds tot de meest gelezen dichters van Nederland behoort.