Stromend water als energiebron
Op de Veluwe gebruikt men stromend water als energiebron. Uit de flanken van de stuwwal vormt kwelwater kleine stroompjes die samenvloeien tot een beek. In Ermelo zijn dat de Leuvenumse Beek en de Groevenbeek. Om een molen te laten functioneren, heeft men de beek afgetakt. Parallel aan de beek is een nieuwe beek gemaakt. Deze beek loopt niet snel af. We spreken dan over een opgeleide beek. Met een beweegbaar schot bij de aftakking kan men de waterstroom in de opgeleide beek regelen. Is het hoogteverschil tussen de oorspronkelijke beek en de opgeleide beek zo’n drie meter dan laat men het water van de opgeleide beek via een waterrad vallen, de bovenslagradmolen. Verderop laat men de twee waterstromen weer samenvloeien.
Molen bij Staverden
Als we de Leuvenumse Beek stroomafwaarts volgen is de eerste molenplek te vinden bij Staverden. Dit is gelijk ook de meest als watermolen zichtbare. Het waterrad zie je en water van de opgeleide beek valt hier zichtbaar naar beneden. Als men de klep in de watergoot opent, valt het water over het rad. De opgeleide beek is hier goed herkenbaar. Stroomopwaarts, bij de brug over de Koningsweg, is de splitsing van de waterstromen goed zichtbaar. Deze molen dient vroeger als korenmolen.
Aan de Leuvenumse Beek
Bij Leuvenum is de wasmolen in een zijbeek van de Leuvenumse beek gesitueerd. Een oorspronkelijke papiermolen die later als wasmolen is omgebouwd. Aan de Poolse Allee zijn de resten van de zandmolen uit 1692 zichtbaar. De watergang van verdwenen papiermolen (gesloopt in 1864) is lange tijd als waterval zichtbaar geweest. Nu is het slechts een stroomversnellinkje.
Nog net binnen de noordelijke grenzen van de gemeente Ermelo zijn de restanten van de papiermolen het Heiligenhuis bij de beek in het bos te ontdekken. Deze zogeheten dubbele molen bestaat uit twee molens achterelkaar met elk een eigen rad. De molen brandt in 1823 af.
Papiermolen aan de Groevenbeek
Op de grens tussen Ermelo en Putten stroomt de Groevenbeek. Het water komt hier niet via een opgeleide beek bij de molen, maar door sprengenkoppen te graven in de flank van de stuwwal. In deze sprengenbeek heeft een papiermolen gestaan. De molen staat op de noordelijke oever (Ermelose zijde), maar volgens de kadastrale kaart (1880) van Putten loopt de gemeentegrens dwars door het molengedeelte. De ondergrond “daar de Papier Moolen op Grobbenbeek op staat” behoort echter aan de kerk van Ermelo. De molen is in 1880 afgebroken. Alleen de gemetselde overloop is bij de boerderij ‘Papiermolen’ nog zichtbaar.
Bronnen en verder lezen:
- Op kracht van stromend water, negen eeuwen watermolens op de Veluwe – H. Hagens – uitgave 1998
Rechten
Canoncommissie Ermelo, 2022, CC-BY-NC
