-
Koning Karel de Grote
Meer dan 1200 jaar geleden hoort Nederland bij
het enorme Frankische rijk. Karel de Grote is de koning.
Waarschijnlijk krijgt hij die bijnaam omdat hij zo'n groot rijk
bezit. Maar hij is zelf ook groot. In de middeleeuwen zijn de
mensen kleiner dan nu. Karel is 1 meter 84 en steekt met kop en
schouders boven de meeste mensen uit.
Meer dan 1200 jaar geleden hoort Nederland bij
het enorme Frankische rijk. Karel de Grote is de koning.
Waarschijnlijk krijgt hij die bijnaam omdat hij zo'n groot rijk
bezit. Maar hij is zelf ook groot. Reusachtig zelfs. In de
middeleeuwen zijn de mensen namelijk veel kleiner. Karel is 1 meter
84[HS1] en
steekt dus met kop en schouders boven iedereen uit.
[HS1]Leendert van
Prooijen heeft onderzoek uit 2010 gevonden waarin 1,84 cm uitkomt.
Gemiddelde lengte was 1,67. Vandaag de dag zou Karel
vergelijkenderwijs met de gemiddelde lengte op 1,95 zijn uitgekomen
(ik ben zelf 1,97, dus misschien kunnen jullie mij voortaan
aanspreken als Hubert de Grote ;-)
De Saksen zijn Karels grootste vijanden. Zij zijn geen
christenen, zoals Karel, maar geloven in Germaanse goden. De Saksen
vallen steeds Frankische dorpen aan. Karel wil het land van de
Saksen veroveren. Hij belooft dat hij ze niet zal doden als ze
christenen worden. Omdat ze dat weigeren, laat hij hun heilige
bomen omhakken. Karel laat hele gebieden verwoesten, dorpen
verbranden en duizenden gevangenen onthoofden. Pas na meer dan 30
jaar geven de Saksen zich over.
-
Tot keizer gekroond
In Rome woont de paus. Hij is het hoofd van de kerk en dus van
alle christenen. Rijke mannen vinden dat hij zijn werk niet goed
doet en sluiten hem op. De paus ontsnapt uit zijn kerker en vlucht
naar Karel. Die zorgt ervoor dat de paus weer de baas wordt in
Rome. Als dank kroont de paus hem in het jaar 800 tot Keizer van
het Avondland (Europa).
Karel is nu de machtigste man van het christelijke Europa. Hij
ziet zichzelf als opvolger van de Romeinse keizer. Het Romeinse
rijk is een belangrijk voorbeeld voor hem. Dat zie je aan de kerken
en paleizen die hij laat bouwen. Maar je ziet het vooral ook aan de
munten die hij laat slaan. Daarop staat hij afgebeeld als een
Romeinse keizer.
-
Vader van Europa
Na veel veldtochten is Karels rijk bijna net zo groot als Europa
nu. Hij is de eerste met zo'n groot land na de Romeinen. Daarom
noemen we hem ook wel Vader van Europa. Rust en eenheid is
belangrijk in zo'n enorm rijk. Daarom laat Karel alle wetten en
regels opschrijven en zorgt hij ervoor dat iedereen zich daaraan
houdt.
Als er in een groot land ontevreden mensen zijn, kan er een
opstand uitbreken. Daarom werkt hij op allerlei manieren aan de
eenheid in zijn rijk. Het christelijke geloof blijft daarbij het
belangrijkst. Wie de priesters of het christendom beledigt kan
zelfs de doodstraf krijgen. Ook moet er één munt komen. Tot zijn
spijt lukt hem dat niet. De euro komt er pas twaalf eeuwen later,
in 2002.
-
Trouwe leenmannen
Het is niet makkelijk om zo'n groot land te regeren. Je weet
nooit of ergens een opstand uitbreekt. Maar daar heeft Karel iets
op bedacht. Hij geeft rijke mensen een stuk land te leen. In ruil
daarvoor zweren deze leenmannen trouw aan de koning. En ze moeten
veel doen: de rust bewaren, wetten uitvoeren en soldaten sturen
voor zijn leger.
Karel reist zelf ook veel door het land om te weten wat er
gebeurt. Op verschillende plaatsen in zijn rijk heeft hij een
palts. Daar komt het woord 'paleis' vandaan. Er horen ook gebouwen
bij voor de hofhouding en de soldaten. Om de belangrijkste gebouwen
staat een muur. Daarbuiten zijn de boerderijen, die het voedsel
voor de koning en zijn mensen moeten leveren. Ook in Nederland
heeft Karel een palts: het Valkhof in Nijmegen. Helaas is het niet
bewaard gebleven. De heuvel waarop hij stond is er nog wel.
-
Wie schrijft die blijft
In de middeleeuwen kunnen veel mensen niet lezen en schrijven.
Zelfs de koning niet! Maar hij vindt het belangrijk dat meer mensen
dat leren. Daarom moeten de monniken nieuwe letters ontwikkelen.
Die zijn makkelijker te lezen. We gebruiken ze nog steeds. Ook
komen er scholen voor rijke jongens. Die kunnen Karel later helpen
zijn rijk te besturen.
Een koning moet belangrijke papieren ondertekenen. Maar hoe doe
je dat als je niet kunt schrijven? Speciaal voor Karel de Grote
hebben de monniken een mooie handtekening bedacht. Zij schrijven
het grootste deel en Karel hoeft dan nog maar 2 lijntjes te zetten.
-
Karels einde
Als Karel ouder wordt wil hij niet meer zoveel reizen. Daarom
zoekt hij één plek om te wonen. Hij kiest voor de stad Aken, want
daar kan hij lekker zwemmen in de geneeskrachtige warmwaterbronnen.
Karel de Grote sterft als hij 72 is. Dat is erg oud voor die tijd.
Zijn zoon Lodewijk de Vrome volgt hem op.
In de tijd van Karel hebben mensen nog geen achternamen.
Koningen krijgen vaak een bijnaam. Die is soms wel grappig. Karels
vader heet koning Pepijn de Korte en zijn moeder Bertrada met de
Grote Voeten. Die bijnamen zeggen natuurlijk iets over de persoon.
Karel houdt van lekker en veel eten en geld uitgeven. Zijn zoon
vindt het belangrijk om als christen zuinig te zijn. Hij is een
rustige, serieuze man. Tot zijn spijt lukt het Lodewijk niet om het
rijk van zijn vader bijeen te houden. Het wordt verdeeld onder zijn
drie zonen. Dat betekent het einde van het machtige Frankische
rijk.
-
Hoofdstad Aken
Karel kiest Aken als hoofdstad van zijn rijk en bouwt er zijn
belangrijkste palts. Het ligt op een goede, veilige plek middenin
zijn rijk en vlakbij de Ardennen. Daar kan hij lekker jagen. Aken
is voor Karel het nieuwe Rome. Hij laat er een prachtige kerk
bouwen. De kapel van die kerk is er nog steeds. Het is de plek waar
Karel werd begraven.
In Aken kun je nog gebouwen en voorwerpen uit Karels tijd
bekijken. De prachtige dom staat op de plek waar Karel ooit zijn
palts (paleis) had. In de kapel vind je een met goud beklede
doodskist met de beenderen van Karel. Ook zijn marmeren troon kun
je er zien. Het is alleen niet de echte, maar een kopie. In de
schatkamer van de Dom worden bijzondere voorwerpen bewaard uit de
tijd van Karel. Heel veel goud en edelstenen!
-
Spannende ridderverhalen
Na Karels dood verschijnen er veel verhalen over hem. Een van de
beroemdste is 'Karel en Elegast'. Dat verhaal wordt rond het jaar
1250 geschreven - meer dan 400 jaar na zijn dood! Voor ons zijn die
middeleeuwse verhalen moeilijk te lezen. De taal is heel anders en
de spelling ook.
'Karel en Elegast' begint met een droom. Een engel fluistert
Karel in dat hij moet opstaan om te gaan stelen. Karel wil niet
(want wat als hij betrapt wordt?), maar hij is een gelovig man, dus
hij gehoorzaamt de engel toch. In het pikkedonker gaat hij naar
buiten. In het bos wordt hij aangevallen door een zwarte ridder.
Karel verslaat hem en ontdekt dat hij Elegast heet. Op het eind van
het verhaal weet je waarom de engel Karel op pad heeft
gestuurd…
-
Witte Olifant
Karel wil goede vrienden blijven met de landen om hem heen. Hij
is rijk en geeft graag dure cadeaus. Daarmee maakt hij veel indruk
op andere staatshoofden. Maar zelf krijgt hij het meest bijzondere
geschenk… de witte olifant Abul Abbas. Karel krijgt hem van
Harun-al-Rashid, de kalief (hoofd van de gelovigen) van Bagdad. Dit
is nu de hoofdstad van Irak.
Bagdad is de hoofdstad van het Arabische rijk. De stad is rijk
door de handel. Europa heeft nog geen grote steden, maar Bagdad
heeft al 1 miljoen inwoners! Karel heeft een gezantschap naar de
kalief gestuurd. Die stuurt hem als teken van vriendschap de
olifant. Abul-Abbas gaat mee op Karels reizen. Karel gebruikt hem
misschien om de vijand te laten schrikken. In een veldslag tegen de
Denen komt de olifant om het leven.
Vensterplaat Karel de Grote. Voor docenten: Vensterles groep 5-6 en 7-8. Illustratie: Jan Lieffering.