1911 - 1995

Annie M.G. Schmidt

Lekker stout in een keurig land

‘Doe nooit wat je moeder zegt, dan komt het allemaal terecht’, zei Annie M.G. Schmidt. Gewoon zeggen wat je te zeggen hebt, niet moeilijk doen, ingaan tegen onlogische regels en tegendraadse humor zijn de geheimen van haar schrijverschap.

Periode
Tijd van televisie en computer

Werk
Annie M.G. Schmidt wordt in 1911 geboren als domineesdochter op Zuid-Beveland. Ze is een vroegwijs kind dat met verbazing naar de wereld om zich heen kijkt. Op haar veertiende publiceert ze haar eerste versje. Na de Tweede Wereldoorlog krijgt ze een baan bij de Amsterdamse krant Het Parool, waar ze illustrator Fiep Westendorp leert kennen. Met haar maakt ze van 1952 tot 1957 verhaaltjes over Jip en Janneke, waarvan er elke dag een in de krant verschijnt. Dit is het begin van een levenslange samenwerking, waaruit onder meer Pluk van de Petteflet en Otje zijn voortgekomen.

Schmidt schrijft van alles: columns, versjes, gedichten, kinderverhalen, maar ook reportages en stripverhalen. Zij verzint figuren die zeggen wat ze vinden en hun eigen weg zoeken. De personages hebben allerlei vriendjes, vaak kinderen zoals zij er zelf een had willen zijn. Met ‘Zebra Flopje’ die een ander hansopje wil dan die eeuwige streepjes, en koningen die ander voedsel willen dan hun wordt voorgezet, verzet zij zich tegen regels, taboes en normen.

Vertolker van de tijdgeest
Annie M.G. Schmidt heeft in de jaren vijftig veel succes met de radioserie In Holland staat een huis. Het hoorspel draait om het huishouden van de familie Doorsnee en geeft een humoristisch beeld van het dagelijkse leven van na de oorlog. De serie spreekt een breed publiek aan en wordt heel populair – een bijzonder gegeven in het sterk verzuilde Nederland.

In haar werk zijn gebeurtenissen en frustraties uit haar eigen leven terug te vinden, zoals de eenzaamheid tijdens haar jeugd en mislukte liefdes, maar ook taboeonderwerpen zoals de verhouding met een getrouwde man en abortus. Ze schrijft cabaretteksten en baanbrekende musicals, zoals Heerlijk duurt het langst en Foxtrot, die gaan over de vrijheid van vrouwen en homoseksuelen.

Met haar eigenwijze teksten is Annie M.G. Schmidt een uiterst invloedrijke en tegelijk vriendelijke criticus van het brave, burgerlijke en verzuilde Nederland. Zelf ontkomt ze ook niet aan kritiek. Tijdens de tweede feministische golf in de jaren zeventig vinden feministen Jip en Janneke te rolbevestigend en ouderwets. In de Verenigde Staten stuiten Jip en Janneke op weer heel andere bezwaren: het staat Amerikaanse uitgevers tegen dat het tweetal in de illustraties helemaal zwart is afgebeeld.

Kinderliteratuur
Het werk van Schmidt past in een rijke traditie van Nederlandse kinderliteratuur. Die begint met veel brave hendriken, zoals in het gedicht ‘Jantje zag eens pruimen hangen’ (1778) van Hiëronymus van Alphen. Vanaf het einde van de negentiende eeuw komt er ruimte voor kinderen die stout mogen zijn. Bekende voorbeelden zijn Dik Trom (1891) van Johannes Kieviet en Pietje Bell (1914) van Chris van Abcoude. Pas na de Tweede Wereldoorlog komen er ook stoute meisjes in kinderboeken voor, gestimuleerd door Pippi Langkous (1945) van de Zweedse schrijfster Astrid Lindgren.

Schmidt volgt dat spoor, bijvoorbeeld in Floddertje. In haar verhalen hebben tegendraadse kinderen vaak een centrale rol en dat maakt ze zowel bij kinderen als volwassenen razend populair. Alleen al van Jip en Janneke worden miljoenen exemplaren verkocht, en haar werk is over heel de wereld vertaald. Ze ontvangt veel prijzen, waaronder de Zilveren en Gouden Griffel. Het geheim van haar succes? ‘De leeftijd die ik zelf altijd gehouden heb, is acht. En ik schrijf toch eigenlijk voor mezelf. Ik denk dat dat het hele punt is. Ik ben acht.’

Annie M.G. Schmidt

Je kent Annie M.G. Schmidt vast wel. Ze schreef Pluk van de Petteflet, Minoes, Abeltje en nog veel meer kinderboeken. Maar wist je dat ze ook dichter was? Dat ze toneelstukken schreef en musicals, teksten voor liedjes en televisieprogramma's? Annie M.G. Schmidt is van ons allemaal. Van jong tot oud!

Geef toestemming voor cookies om externe inhoud weer te geven. Cookie-instellingen wijzigen
Tegendraads

Doe nooit wat je moeder zegt,
dan komt het allemaal terecht.
Deze woorden passen helemaal bij Annie M.G. Schmidt. Je ziet meteen dat ze een beetje dwars was. Ze zei dingen die eigenlijk niet mochten, die ondeugend waren, maar wel heel leuk.

Met haar ondeugende en dwarse teksten leverde Annie M.G. Schmidt op een grappige, vriendelijke manier kritiek op het brave, nette Nederland, waar iedereen graag bij een groepje hoort. Maar ze deed het wel zo dat iedereen over haar kritiek nadacht.

Nederland was na de Tweede Wereldoorlog best een keurig landje. Op zondag ging je naar de kerk. Je vader werkte en je moeder was huisvrouw. Als kind moest je u zeggen tegen je ouders en braaf en gehoorzaam zijn.

Maar Annie hield helemaal niet van "hoe het hoort". Bij haar zijn de kinderen helemaal niet braaf en keurig, maar eigenwijs en stout. Ze schreef helemaal vanuit de beleving van het kind. Dat was nieuw voor die tijd.
Werken bij het Parool

Annie M.G. Schmidt wilde niets liever dan schrijfster worden. Die wens kwam uit toen ze ging werken bij de krant Het Parool. Ze was toen vijfendertig jaar. Voor deze krant schreef ze bijna vijf jaar lang elke dag een klein verhaaltje over Jip en Janneke. In 1952 verscheen hun allereerste verhaaltje in de krant.

Eigenlijk was Annie aangenomen om het archief bij Het Parool op te zetten. Dat betekent dat het haar taak was om alle belangrijke papieren van de krant goed op te bergen. Dat moest Annie wel kunnen. Ze had immers geleerd voor bibliothecaresse. Maar het ging helemaal niet goed. Annie was namelijk, zoals ze zelf zei, het slordigste mens dat op aarde rond liep.

Het was de mensen van de krant wel opgevallen dat Annie goed kon schrijven en dichten. Ze werd gevraagd om eens wat versjes en verhaaltjes te gaan schrijven voor de kinderpagina van de krant. Dat deed ze erg goed. Kinderen vonden het prachtig! Daarom ging Annie steeds vaker voor de krant schrijven. Samen met tekenaar Fiep Westendorp bedacht en maakte ze Jip en Janneke.

En daar bleef het niet bij. Annie maakte nog veel meer boeken, versjes en liedjes voor kinderen. Tegen het einde van de jaren vijftig van de vorige eeuw, was Annie een van de populairste schrijvers voor kinderen geworden.
Jip en Janneke

Dit zijn de beroemdste kleuters van Nederland: Jip en Janneke. Annie M.G. Schmidt bedacht de verhaaltjes over dit tweetal samen met tekenaar Fiep Westendorp. In Zaltbommel, de plaats waar Fiep Westendorp geboren is, kun je dit beeld van Jip en Janneke bewonderen. Het beeld is gemaakt door Ton Koops.

Jip en Janneke wonen naast elkaar en zijn vrienden. Samen met hond Takkie en poes Siepie maken ze van alles mee.

Wist je dat Annie vaak maar een paar minuten nodig had om de verhaaltjes over Jip en Janneke te schrijven? Daarna maakte Fiep Westendorp, die net als Annie ook bij de krant Het Parool werkte, er tekeningen bij.

Later werden de verhaaltjes gebundeld in boekjes. Die zijn nog steeds erg populair. Ook in het buitenland. Misschien heb jij er wel een bij jou thuis of op school in de kast staan.
Flip van Duijn

Annie M.G. Schmidt kreeg in haar leven één zoontje: Flip. Flip werd geboren in 1952. Wist je dat veel van de verhaaltjes over Jip en Janneke zijn gebaseerd op avonturen die Flip en zijn buurmeisje echt hadden meegemaakt?

De vader van Flip was Dick van Duijn. Annie en Dick waren niet getrouwd. Dick was al met een andere vrouw getrouwd. Van die vrouw is hij nooit gescheiden.

Toch woonden Annie, Dick en Flip samen in een huis. Dat was wat in die tijd: samenwonen met een getrouwde man en daar ook nog een kind mee krijgen! Veel mensen vonden het een schande. Het was eigenlijk typisch iets voor Annie.
Hoorspelen

In de jaren vijftig had nog bijna niemand een televisie. De mensen luisterden veel naar de radio. Daarop werd vaak een hoorspel uitgezonden. Een hoorspel is een toneelstuk dat je niet kunt zien, maar alleen horen. Annie schreef voor de radio het hoorspel De familie Doorsnee. Iedereen luisterde ernaar!
Ja zuster, nee zuster

De liedjes, de musicals en de tv-series van Annie zijn al jaren razend populair, maar als haar televisieserie Ja zuster, nee zuster over het rare huis van zuster Klivia op tv is kun je op straat een speld horen vallen. Bijna iedereen zit voor de buis en kan de liedjes meezingen.

De eerste serie die Annie voor televisie schreef was Pension Hommeles. Op 10 oktober 1957 was de serie voor de eerste keer op de televisie te zien.

Later volgde de televisieserie Ja zuster, nee zuster. Met die serie werd Annie M.G. Schmidt 'wereldberoemd in Nederland'. Bijna iedereen heeft van Ja zuster, nee zuster gehoord. Volwassenen kennen het van vroeger, jij misschien wel van de film uit 2002 of dvd.
Versjes

Net als iedere dichter is Annie ooit begonnen met een klein eenvoudig versje. Wist je dat het allereerste gedichtje dat Annie schreef, bewaard is gebleven? Ze was pas 4 jaar oud toen ze het maakte! Het gaat zo:
'Er was eens een hond, die zat op zijn kont.
Er was eens een kat, die zat op zijn gat.'

Annie kon al vroeg lezen en schrijven. Ze was er dol op. Als kind al wilde Annie het allerliefste schrijfster van gedichtjes worden. Toen Annie veertien jaar was, stuurde ze haar versjes naar een bekende dichter. Die vond dat Annie veel talent had. Ze moest schrijfster worden.

Toch zou het nog duren totdat Annie vijfendertig jaar was voordat haar droom werkelijkheid werd. Maar toen ging het ook ineens heel snel. Ze werd al heel gauw razend populair met haar gedichtjes, verhaaltjes en teksten.
Altijd acht gebleven...

In de boeken van Annie M.G. Schmidt zijn de kinderen vaak de baas en veel volwassenen zijn rotzakken. Volgens Annie moet je niet opgroeien of volwassen worden. Je kunt beter kind blijven. Zelf zei Annie hierover 'Eigenlijk ben ik in mijn hart altijd acht jaar oud gebleven.'
Veelschrijfster

Annie M.G. Schmidt heeft met haar werk het hart van heel veel kinderen en volwassenen geraakt. Alleen al van de Jip en Janneke-boeken zijn er miljoenen verkocht. Haar werk is over heel de wereld vertaald. Wist je dat Jip en Janneke in het Chinees Yiyi en Yaya heten?

Het is moeilijk om te zeggen wat nou zo goed is aan het werk van Annie. Ze schrijft in ieder geval heel fantasievol en het is ook heel grappig. Bovendien is het niet alleen voor kinderen heel leuk, maar ook voor grote mensen. Ze schrijft dus niet alleen specifiek voor kinderen, maar voor iedereen.

Annie is zo beroemd dat haar uitgever haar 'de echte koningin van Nederland' noemde. Eén keer heeft hij haar boeken laten signeren in Amsterdam. Dat mocht daarna nooit meer, want half Amsterdam zat verstopt met mensen die haar handtekening wilden hebben.

Het geheim van haar succes? Annie zegt hier zelf over: "De leeftijd die ik zelf altijd gehouden heb, is acht. En ik schrijf toch eigenlijk voor mezelf. Ik denk dat het dat is. Ik ben acht."
Fiep Westendorp

Dit is de Krullevaar uit Pluk van de Petteflet. Deze 'uitgestorven vogel' is door Annie M.G. Schmidt verzonnen. Maar Fiep Westendorp bedacht hoe de vogel eruit moest zien. Zij maakte heel vaak de tekeningen bij de verhaaltjes en versjes van Annie. Deze samenwerking begon met Jip en Janneke, maar Fiep illustreerde bijvoorbeeld ook Pluk.

Fiep Westendorp werd geboren in 1916 in Zaltbommel. Ze heeft een opleiding gevolgd aan de Tekenacademie in 's-Hertogenbosch en de Academie voor Beeldende Kunsten in Rotterdam.

Vanaf het moment dat ze haar diploma had, verschenen er tekeningen van haar in kranten, tijdschriften en boeken.

Fiep overleed in 2004. Ze was toen 87 jaar. Haar tekeningen zijn nog altijd wereldberoemd.
Prijzen

Annie M.G. Schmidt heeft veel prijzen gekregen voor haar versjes, verhalen en teksten. Op deze foto zie je de uitreiking van de Gouden Griffel in 1981. In 1998 kreeg ze zelfs de Hans Christian Andersen-award! Dat is de belangrijkste prijs die een schrijver van kinderboeken kan krijgen.