882-890

Aanleg van een verdedigingswal

Bedreigd door de Vikingen

Tijd van monniken en ridders

Rond het jaar 700 vestigden zich boeren langs de rivier op de middelste van de drie dekzandruggen die in de laatste ijstijd waren ontstaan. Rond 850 groeide de nederzetting sterk en strekte zich uit over een minstens 500 m lange strook langs de IJssel, vanaf het Noordenbergschild tot aan de laagte bij de Brink.

Daventria portus

De bebouwing in de 9de-eeuwse nederzetting bestond uit lange rijen houten huizen van handelaren en ambachtslieden langs een tweetal hoofdstraten, met daarachter een strook met boerderijen. De Deventenaren verhandelden tussen 850 en 880 vooral keramiek, maalstenen, botten, huiden, wijn, hars, hout en wapens. De handelsroutes liepen van de Duitse Eifel tot aan de Oostzee. De handelaren waren nauw verbonden met de machthebbers. Door het geven van geschenken en het verlenen van bepaalde voorrechten wisten dezen de handelslieden aan zich te binden, zodat ze tot de familia gingen behoren. De handelaar wist zich beschermd door zijn landheer, terwijl deze op zijn beurt profiteerde van de welvaart van zijn onderdanen.

Aanval van de Vikingen

Het belangrijke handelscentrum Dorestad (nu Wijk bij Duurstede) kreeg het in de 9de eeuw moeilijk doordat de Rijn zich steeds verder terugtrok. Een bijkomend probleem vormden de voortdurende aanvallen van de Vikingen. Toen de bisschop vanwege deze bedreiging vanuit Utrecht de wijk nam naar Deventer, bracht hij in zijn kielzog kooplieden mee naar Deventer. De nederzetting ontwikkelde zich tot een vrij belangrijke economische en religieuze buitenpost van het Utrechtse centrum. Maar ook Deventer kreeg te maken met de Vikingen. In 882 werd de handelsnederzetting overvallen en waarschijnlijk voor een groot deel in brand gestoken.

Aanleg van een aarden wal

De Vikingaanval was de directe aanleiding voor het opwerpen van een aarden wal rondom Deventer. De wal kreeg een lengte van 1,9 km en is in fasen vergroot tot 7,5 m hoogte en 23 m breedte. De eerste fase van de wal werd vóór het jaar 890 afgerond. Vermoedelijk heeft er ook nog een houten palissade op gestaan. Archeologen kwamen in 1997 aan het Noordenbergschild in het verlengde van de Stenen Wal onder restanten van de stadsmuur uit de 13de eeuw resten van de aarden wal tegen. De centimeters dikke brandlaag eronder duidt op de plundering door de Vikingen in 882. Op de hoek van de Smedenstraat en het Sijzenbaanplein stuitte men in 2003 op de binnenzijde van een rondeeltoren van de buitenste stadsmuur. Daar zijn ook sporen van de aarden wal met daaronder een 20 cm dikke brandlaag gevonden. Vondsten van 9de-eeuws Rijnlands aardewerk in de brandlaag bevestigen de datering. De opgraving van meerdere resten maakt het mogelijk een reconstructie te maken van de vroegste Deventer omwalling. Opmerkelijk is dat de latere stadsmuren op hetzelfde tracé verrezen.

Aardewerk

In de binnenstad is op verschillende plaatsen aardewerk gevonden, geproduceerd in het Rijnland in de buurt van Keulen. Dit type aardewerk is nauwkeurig te dateren. In Dorestad is alleen aardewerk aangetroffen van het oudste en middelste type; in Deventer alleen van het middelste en het jongste type. Dit valt goed te rijmen met de ondergang van Dorestad in het midden van de 9de eeuw en de opkomst van Deventer als handelsnederzetting.

‘Gebruik je eigen verstand!’

Dat is wat de schrijfsters met het verhaal duidelijk willen maken. Over alles moet zelfstandig worden nagedacht. Daarbij moet wel worden geluisterd naar kennis en adviezen van verstandige mensen. Gezamenlijk vormt dit het recept om een verstandige, zelfstandige burger te worden. De nadruk op het gebruik van het eigen verstand en kennis is kenmerkend voor de Verlichting, de intellectuele stroming uit de 18^e eeuw.
Een samenvatting van het verhaal

De hoofdpersoon van de briefroman is Sara Burgerhart. Sara is een jonge, zelfverzekerde vrouw. Nadat haar ouders sterven, groeit zij op bij haar vrekkige tante. Daar voelt zij zich ongelukkig. Zij ontvlucht het huis en huurt een kamer in Amsterdam. Met vriendinnen geniet Sara van haar vrijheid en het goede leven. Als Sara op zoek gaat naar een geschikte huwelijkspartner, loopt de ontmoeting met het personage ‘R.’ bijna verkeerd af. R., een keurig uitziende heer, weet Sara bijna te verleiden. Dit komt doordat Sara niet nadenkt over wat voor persoonlijkheid achter de keurige verschijning schuilgaat, en wat de intenties zijn van deze R. Hij is namelijk een gewetenloze rokkenjager, die Sara alleen wil verleiden voor zijn eigen bevrediging en reputatie als verleider.
De schrijfsters Betje Wolff en Aagje Deken

De Nederlandse schrijfsters Betje Wolff (1738-1804) en Aagje Deken (1741-1804) ontmoeten elkaar voor het eerst in 1776. Beide vrouwen schrijven dan al jaren. Zij leren elkaar beter kennen en worden al snel hartsvriendinnen. Na het overlijden van Wolffs’ man, gaan Betje en Aagje samenwonen. Zij vormen een onafscheidelijk schrijversduo.

Volgens de jonge Nederlandse dichter Jacobus Bellamy vullen zij elkaar perfect aan: ‘Bekker is de azijn. Deken is de olie. Dat maakt samen een goede saus.’
Beroepsschrijfsters

In hun meest productieve periode schrijven Betje Wolff en Aagje Deken 140 pagina’s per maand. Zij verdienen met de verkoop van de boeken en gedichten genoeg om van het schrijven hun beroep te maken. Het bekendste werk dat Betje en Aagje hebben geschreven, is de briefroman Historie van mejuffrouw Sara Burgerhart.
Historie van mejuffrouw Sara Burgerhart: de vorm

Historie van mejuffrouw Sara Burgerhart is geschreven in de vorm van een briefroman. Een briefroman bestaat uit briefwisselingen tussen personages met eigen schrijfstijlen en karaktereigenschappen. Op deze manier komt de lezer meer te weten over de gevoelens, emoties en het denken van verschillende personages.

De brief is in de 18^e eeuw wat e-mail, Twitter, Facebook en Instagram vandaag de dag zijn: één van de belangrijkste communicatiemiddelen voor jong en oud. Hoewel de brief in de 18^e eeuw een belangrijk communicatiemiddel is, is de briefromán een unieke vertelvorm. Mensen lezen tot die tijd geen briefromans, maar spannende avonturenromans waarbij een ‘alwetende verteller’ het verhaal vertelt.
Historie van mejuffrouw Sara Burgerhart: de inhoud

In de 18e eeuw is de inhoud van de briefroman Historie van mejuffrouw Sara Burgerhart vernieuwend en vooruitstrevend. In die tijd bestaan er nauwelijks romans over de dromen en de problemen van normale Nederlandse burgers.

Historie van mejuffrouw Sara Burgerhart geeft de 18^e-eeuwse lezer een inkijkje in de gevoelens van Sara Burgerhart, een jonge, moderne, Nederlandse vrouw. Haar zoektocht naar geluk en liefde is herkenbaar en spreekt veel mensen aan.
Een patriottenbeweging

In de Nederlandse Republiek ontstaat een zogenaamde ‘patriottenbeweging’ uit onvrede over de economische en bestuurlijke situatie. De patriotten zijn een groep kritische burgers die het niet eens zijn met het beleid van stadhouder Willem V. Een bekende patriot is de edelman Joan Derk van der Capellen tot den Pol. Hij schrijft in 1781 het beroemde pamflet Aan het volk van Nederland. Hierin komt hij op voor vrijheid, gelijkheid en inspraak.

Betje Wolff en Aagje Deken sluiten zich ook aan bij de patriottenbeweging. In hun gedichten en literaire werken uiten zij regelmatig kritiek op ouderwetse denkbeelden over allerlei onderwerpen, zoals bestuur en geloof.
Het succes van Historie van mejuffrouw Sara Burgerhart

Nederlandse burgers smullen ervan om te lezen over hoe de jonge Sara op zoek gaat naar geluk en liefde. De briefroman wordt meteen na publicatie een groot succes. Uit heel het land komen mensen naar ‘Lommerlust’, het buitenhuis van Wolff en Deken in Beverwijk. De fans proberen een glimp op te vangen van de schrijfsters, die in hun tuinhuisje het “Riete Kluisje” bezig zijn met het schrijven van boeken en gedichten.

Ook buiten de landsgrenzen is Historie van mejuffrouw Sara Burgerhart enorm populair. Het boek wordt vertaald in het Duits en Frans, iets wat in de 18^e eeuw niet vaak werd gedaan met een Nederlandse roman.
Vrouwelijke schrijfsters

In de 18^e eeuw schrijven meerdere vrouwen literaire werken, naast Betje Wolff en Aagje Deken. Deze vrouwelijke schrijfsters moeten het vaak opnemen tegen meningen die niet gebaseerd zijn op feiten, ook wel vooroordelen.

Eén van hen is schrijfster Belle van Zuylen (1740-1805), afkomstig uit een rijke adellijke familie. Haar bekendste uitspraak is: ‘Ik heb geen talent voor ondergeschiktheid.’ Zij wil met haar verlichte teksten vrouwen aan het denken zetten over hun positie in de samenleving, die niet gelijk was ten opzichte van de man.