De stichting van de school in de Biest verloopt moeizaam. De gemeente is weliswaar verplicht om een openbare lagere school te openen in de Biest, maar de raad is van mening dat de bewoners die dan maar zelf moeten betalen. Het dorp heeft immers genoeg eigen bezit in de Afdeling Biest. De Afdeling protesteert daartegen; zij heeft al ƒ10.000 moeten bijdragen aan de bouw van de pastorie, waarvoor ze het geld moest lenen bij de gemeente. En verkoop van een deel van de Gemeynt stuit op een veto van de Provincie (GS), die waakt over dit unieke cultureel erfgoed. De gemeenteraad gaat uiteindelijk morrend akkoord en stelt de ƒ12.000 voor de bouw beschikbaar.
De nieuwe school met twee klaslokalen en een binnenspeelplaats en aangebouwde onderwijzerswoning komt midden in het dorp te staan, nabij de nieuwe kerk aan de Biestsestraat. Het ontwerp van de Hilvarenbeekse architect Antoon Smolders is voor die tijd modern van opzet. De openbare school begint in 1914 met 56 leerlingen.
De komst van de kerk en pastorie (1913) en de school met schoolmeesterwoning (1914) midden in de Biest, naast het café (1911) en het boterfabriekje (1902), trekt met enige vertraging door de Grote Europese oorlog “kolonisten” aan. In 1918 wordt tussen het schoolhuis en de kerk een lage boerderij met daarin een winkeltje met een karschop en stal gebouwd. Geleidelijk wordt het grote lege gebied tussen de Oude Biest en de Houtakker (Vossenhol/Beverstraat) opgevuld. De Biest heeft een dorpscentrum gekregen, al blijft het karakter van een lintdorp overheersen tot het einde van de eeuw.
In 1930 tijdens de grote crisis draagt de gemeente de school uit kostenoverwegingen over aan de parochie en komt het schoolgebouw de facto ten laste van het dorp. Ook wordt de school katholiek en wordt er de naam van de parochie op geplakt, de Antoniusschool.
In de dertiger jaren is er een derde lokaal toegevoegd aan de linkerkant, zodat de huidige voorgevel van de school de helft langer is dan op de bouwtekening. In de zestiger jaren is de voorgevel van de school gemoderniseerd. De woning van de bovenmeester werd door de gemeente verkocht als particuliere woning en is nog goeddeels origineel.
In Esbeek is de openbare school vanaf 1844 wel blijven bestaan en vernieuwd. Ook hier laat in 1930 de schoolstrijd zich horen. De parochie dreigt een R.K. school te beginnen en de gemeente schiet daar op in door net als in de Biest de openbare school aan de parochie over te dragen. Maar de situatie in Esbeek verschilt sterk van die van de Biest. Esbeek heeft door de ontginningen een vrij groot aantal protestantse boeren gekregen. Die zijn uiteraard tegen het naasten van de openbare school door de katholieken, en zij dreigen een eigen te school beginnen, waar ze wettelijk het recht toe hebben. Het oproer wordt gesust door de R.K. school expliciet open te stellen voor protestantse kinderen, die ’s morgens later naar school mogen komen om de katholieke dagopening te ontlopen en vrijgesteld worden van de catechismuslessen.
Het oude schoolgebouwtje wordt in 1949 vernieuwd. Dat is het signaal voor de protestanten om een einde te maken aan de ambigue situatie die ze onder druk aanvaard hebben. In 1950 wordt alsnog een hervormde school geopend. Ten gevolge van de ontkerkelijking die eind zestiger jaren inzet loopt de animo voor deze kleine school af en in 1984 sluit zij.
In 2019 neemt de gemeente het inmiddels gesloten kerkgebouw over en wordt er een nieuwe school in gebouwd, die de naam Torenlei krijgt. Nu moeten de schoolkinderen van Esbeek weer elke ochtend naar de kerk.
In Biest-Houtakker zijn de katholieken hardnekkiger. De Antoniusschool blijft expliciet R.K. tot in de 21ste eeuw. Pas als de kerk in 2013 sluit wordt volledig afstand gedaan van de R.K. denominatie. Bij de bouw van het dorpscentrum ’t Gebint in 2014 is het precies een eeuw oude schoolgebouw geheel geïntegreerd in het nieuwe gebouw. De vernieuwde en vergrote school kreeg de fantasienaam De Vlinderakker.
