Coöperatieve Aankoop Vereniging "Eendracht Maakt Macht"
Het interessante van een jubileumfeest en dan nog wel een jubileum van driekwart eeuw, is de terugblik in de geschiedenis van de jubilaris. Als in een nauwkeurig bijgehouden archief ontrolt zich daarin een tijdperk vol gebeurtenissen die de moeite waard zijn om nog eens te worden verteld.
Zo'n jubileumfeest werd vorig jaar begin oktober gevierd door de Inkoopvereniging "Eendracht Maakt Macht" of om precies te zijn: de Coöperatieve Landbouwers-Aankoopvereniging Eendracht Maakt Macht.
De vereniging, gezeteld in de Welkoop aan de Fabrieksweg te Hollum, bestond op 22 september 1997 precies 75 jaar. Op gepaste wijze - een waddencruise met Hans Boven naar Schiermonnikoog - werd het gevierd met het bestuur, de Raad van toezicht, de leden en alle medewerkers. Bíjna in alle stilte, ware het niet dat er een bordje: 'Wegens jubileum gesloten' aan de deur van de Welkoop hing. Meer publicatie kwam er niet aan te pas. Er volgde nog een gebeurtenis. Medewerker Henk Bakker nam per 1 januari 1998 na 30 jaar trouwe dienst afscheid om zich in de vut te begeven.
Welkoop 'n Jubileum.. oké, maar dan ook nog een afscheidsfeest. Dat geeft toch reden voor een gesprekje met de Nieuwe Amelander. "Och, we hebben in oktober een leuk feest gehad," beaamt Piet IJnsen op z'n eigen bescheiden wijze. "Nee we hebben er verder geen drukte van gemaakt. Alleen met de leden, het personeel en 't bestuur." IJnsen is sinds 1982 beheerder\zaakvoerder van de Welkoop. Naast de Coöperatieve Landbouw Aankoopvereniging is de Welkoop een aparte tak in het geheel: "Wij zijn een zelfstandige functionerende coöperatie. Dat wil zeggen dat we werken voor eigen rekening. De Welkoop is een apart onderdeel dat los staat van de Inkoop Vereniging. Het is een onderneming op franchisebasis. Het is om zo maar te zeggen het winkelgebeuren voor zowel landbouwers als particulieren. Belangrijk onderdeel is vooral tuinvoorzieningen, een nog steeds groeiende markt. Henk Bakker is jarenlang medewerker geweest in de winkel. Daarvoor was hij bestuurslid van Eendracht Maakt Macht. Een combinatie bestuurslid-medewerker is niet mogelijk. Toen hij medewerker werd moest hij uit het bestuur."
Het ontstaan
Op 1 september 1922 werden bij notaris Spoelstra in Leeuwarden de statuten getekend voor de oprichting van de "Coöperatieve Aankoopvereniging Landbouwbenodigdheden alsmede ter behartiging van Amelandsch landbouwbelangen: Eendracht Maakt macht." In coöperatief verband inkopen van agrarische benodigdheden was stukken voordeliger, maar ook ontstonden er mogelijkheden voor gezamenlijk gebruik van machines. En in het behartigen van 'Amelandsch landbouwbelang' was ook het geven van voorlichting een belangrijk onderdeel. Coöperatieve organisaties waren ontstaan uit de armoede die er heerste op het platteland. Onder invloed van de landbouwcrisis die in de 19de eeuw in Duitsland begon en zich in de loop der jaren als een vlek over heel Europa verspreidde zijn de Boerenleenbanken en de Raiffeisenbanken ontstaan. Vanuit de coöperatieve banken verenigden de boeren zich in coöperatieve landbouw-inkoop organisaties en coöperatieve zuivelfabrieken. Behalve het verstrekken van voorlichting door de EMM, werden er voor de boeren cursussen - praatavonden - georganiseerd vanuit de Rijkslandbouwvoorlichting. De ontwikkeling in de landbouw vereiste andere werkmethodes. De Amelander boeren moesten alles nog leren over moderne bedrijfsvoering, bemestingsleer etc.. Zaken die tot dan toe onbekend waren.
Verandering
De inkoop van de agrarische benodigdheden bestond in die begin jaren enkel uit de basisproducten zoals gereedschap, kunstmest, krachtvoer en landbouwbenodigdheden. Voor die tijd gebruikten de boeren nauwelijks producten die van de wal kwamen. Van oudsher was de manier van bedrijfsvoering ingesteld op de veeteelt. Het inkomen bestond uit de jaarlijkse veeverkoop. Landbouwgewassen werden hoofdzakelijk verbouwd voor eigen gebruik en als voedsel voor het vee. Het beetje 'overproductie' werd als ruilmiddel gebruikt: voor 'n zak graan gaf de bakker een aantal broden.
Dat patroon veranderde door de opheffing van de markegronden. De ruilverkaveling die toen onvermijdelijk volgde maakte alleen al in Hollum van 4895 percelen van een gemiddelde grootte van 7 are, 501 percelen van een gemiddelde grootte van 62 are. Door de aanleg van wegen ontstond er een betere bereikbaarheid. De zeedijk werd aangelegd. De opgerichte Waterschappen legden naast de bestaande sloten een nieuw stelsel van sloten en greppels aan voor een betere afwatering. Tot dan dreef het hooi, bij een natte zomer in de mieden, op het land. Al deze voorzieningen, de ontwikkeling van de landbouw en een groeiende productie in kwantiteit en kwaliteit, maakten een betere bedrijfsvoering mogelijk.
Het depot
Ten tijde van de oprichting was E.M.M. uitsluitend een Hollumer onderneming. Het depot was gevestigd in een schuurtje achter bakkerij de Boer. Depothouder was Johannes Gorter en 't beheer was in handen van Jacob Brouwer. Het eerste bestuur van de kersverse coöperatie bestond uit Jacob Barf, voorzitter, W.D.Lublink, Jacob Brouwer, Cornelis de Boer jr. en J.H. Engels. Het ging goed met de vereniging en in 1926 werden de Ballumer boeren gevraagd lid te worden. Er kwam een depot in Ballum. Voor 6 gulden per week werd Sietje Mathiezen benoemd tot magazijnmeester. Eendracht Maakt Macht breidde zich ook uit naar Nes. Het depot bevond zich achter bakker Eeltje Hofker in de Torenstraat. In 1928 werd besloten twee ondergrond-ploegen en een kunstmeststrooier aan te schaffen. Het ledental groeide tot 66. Helaas duurde dat maar kort. Onder de dreiging van de landelijke crisis daalden de prijzen terwijl de lasten van de boeren - waterschapslasten etc. - omhoog waren gegaan. Dat zou nog jaren duren. De vooruitgang bracht nog geen welvaart.
Die crisis had ook invloed op de bedrijfsvoering van "Eendracht Maakt Macht". Er ontstonden schulden. Tussen '29 en '34 hadden al 16 leden - ontevreden en ongeruste boeren - hun lidmaatschap opgezegd. Er werd aansluiting gezocht bij het veel grotere orgaan de CAF in Leeuwarden. In 1938 kwam de direkteur van de CAF naar Ameland om met het bestuur te praten. Aan het eind van de vergadering deelde hij het bestuur mee dat de CAF bereid was de schulden die waren opgelopen tot 3400 gulden, te saneren. De Coöperatieve Landbouwers Aankoopvereniging Eendracht Maakt Macht was vanaf toen onderdeel van de CAF en werd in de volksmond ook zo genoemd.
Bertus Visser In 1941 verhuisde het CAF-depot van het kleine schuurtje achter bakkerij de Boer naar de toenmalige wasserij van Tjip Nagtegaal (de plaats waar nu het woonhuis van het Zeepaardje staat). Het werd gekocht voor 1000 gulden. In de oorlog raakte Cafbeheerder Jacob Brouwer twee hulpen kwijt. Was tijdens de mobilisatie in 1939 Coert Hamer, de zoon van onderwijzer Hamer van de Christelijk Gereformeerde school, al onder de wapenen geroepen, in '41 werd Bertus Visser - zijn opvolger - opgeroepen de dienstplicht te vervullen. Hij werd opgevolgd door Sietse Smid en Wim Brouwer. Deze twee vertrokken na verloop van tijd naar elders en dus werd Bertus na zijn diensttijd weer aangenomen.
Wederzijdse hulp
Niet alleen voor de eigen boeren, maar het kwam ook voor dat de vereniging in actie kwam voor boeren in "overzeese" gebieden. In de geschiedenis van de coöperatieve vereniging Eendracht Maakt Macht staat daarover een memorabele gebeurtenis van wederzijdse hulp. Dat begon in '53 toen de watersnoodramp plaatsvond in Zeeland. Hiervoor werden door de eilanders veel goederen ingezameld. Zes jaar later, in 1959 had Ameland een extreem droge zomer. Als dank voor de hulp tijdens de watersnood werden toen de Amelander boeren gesteund door de Zeeuwen met de aanvoer van bieten en stro; wat vanzelfsprekend door de vereniging in goede banen werd geleid.
Fusie
In 1972 vierde de vereniging haar 50-jarig bestaan. Bij die gelegenheid werd het toneelstuk 'De drie dooie dienders' opgevoerd door de Nut En Genoegen uit Hollum. In 1974 werden er onderhandelingen gestart met het bestuur van de zustervereniging ABTB uit Nes/Buren voor een mogelijke fusie. Dit initiatief dat uitging van de ABTB, werd niet gesteund door de leden.
De onderhandelingen mislukten dan ook. De roomskatholieke ABTB - Aartsdiocesanen Boeren en Tuinders Bond - werd in dezelfde periode als de Aankoopvereniging Eendracht Maakt Macht, opgericht in Buren. De roomskatholieke boerenvereniging doorliep dezelfde ontwikkeling als hun collegavereniging aan de westkant van Ameland. De oprichtingsvergadering stond onder leiding van pastoor van der Pavert. Het eerste bestuur bestond uit Gerben de Jong voorzitter, Tiemen Boelens secr.penninmeester en de heren Joh. de Jong, Paulis Brouwer en Cyp. de Jong.
Tijdens de vergadering meldden zich al 21 leden aan. De bond liep goed, de gezamenlijke inkoop via de handelsraad was een succes. Al in 1924 werd er besloten tot de aanschaf van een volbloedstier en een jaar later de tweede. In 1926 werd een pluimveeafdeling in het leven geroepen en op advies van pastoor van der Pavert - hij was een boerenzoon -werd een koppel Texelse schapen ingevoerd en bij de leden geplaatst, de zogenaamde patronaatslammeren.
In 1927 bedroeg het ledental van de ABTB 67. Toen in september 1941 de ABTB onder leiding kwam van een vazal van de bezetter, was het gebeurd met de vereniging. Op aandrang van de op Ameland geboren en getogen aartsbisschop Jan de Jong uit Utrecht, werd het lidmaatschap van de ABTB massaal opgezegd. Op principiële gronden kon men niet lid zijn van een organisatie die onder leiding stond van een Nationaal-Socialist. In september '45 was er weer een bestuursvergadering van de ontbonden ABTB. Twee ruilverkavelingen in '46 en '56 stimuleerden de streek door cursussen en voorbeeldbedrijven.
De bedrijfsvoering werd efficiënter en moderner. In 1972 werd het 50-jarig bestaan gevierd. In de loop van de jaren '70 krijgt de ABTB het steeds moeilijker door de stijgende personeelskosten, hogere vervoerskosten en een moeilijke concurrentiepositie. Anders dan de EMM die bij de CAF was aangesloten en o.a. goedkopere vervoerskosten had, zetelde de Handelsonderneming van de ABTB helemaal in Arnhem. Na de mislukte onderhandelingen van '74 werden er in 1979 opnieuw gesprekken gevoerd met Eendracht Maakt Macht. Die resulteerden in een fusie. De aankoopvereniging van de ABTB ging op in de Aankoopvereniging Eendracht Maakt Macht uit Hollum. De tak agrarische belangenbehartiging van de ABTB bleef bestaan en ging later op in de Federatie van Amelander Landbouworganisatie.
ACM
In 1980 verhuisde de E.M.M./Caf voor de derde maal. Ditmaal naar de Fabrieksweg waar een gloednieuw gebouwd pand werd betrokken. Twee jaar later in 1982, kreeg de vereniging een gevoelig verlies te verwerken. Beheerder/zaakvoerder Bertus Visser, die al vanaf 1945 bij de organisatie was, overleed.
Oudvoorzitter de Boer ondersteunde het bedrijf tot in juli Piet Ijnsen als beheerder\zaakvoerder werd aangesteld. In de loop van de jaren onderging het gebouw diverse verbeteringen en uitbreidingen. Het CAF-depot met de basisbenodigdheden werd steeds groter en uitgebreider en werd uiteindelijk winkel.
In 1990 vond er een fusie plaats tussen drie grote noordelijke inkoopcentrales: de CAF, ACECO en CLM te Meppel. Daaruit is ontstaan de ACM - Aankoop Centrale Meppel met als toevoeging "Op grond van 't beste".
Na de fusie werd de CAF-winkel (die toen geen Caf meer was maar ACM) aan de Fabrieksweg, weer omgebouwd. EMM sloot zich aan bij Welkoop. Het Welkooplogo mocht worden gevoerd. Groenvoorziening werd een belangrijk onderdeel.
Henk Bakker
In de macht die eendracht maakt is ook het individu van groot belang. Dat deed blijken op 20 januari bij het afscheid van Henk Bakker tijdens een feestelijk diner in hotel de Zwaan. Bakker heeft in verschillende functies 30 jaar lang deel uitgemaakt van de vereniging Eendracht Maakt Macht: als boer, als bestuurslid en als personeelslid.
In de ledenvergadering van 17 maart 1967 werd hij benoemd tot lid van het Bestuur. Elf jaar bleef Bakker bestuurslid. Tijdens de bestuursvergadering van 26 mei 1978 werd hij door voorzitter Douwe Roel de Boer aangesteld als personeelslid. Aan zijn bestuurslidmaatschap kwam toen een eind. "Toen er een medewerker werd gevraagd, heb ik me aangemeld. Ik wilde stoppen met de boerderij. De meeste boerenbedrijven waren naar de polder verhuisd. Ik had geen opvolger om het bedrijf voort te zetten en de gemeente wilde mijn grond graag hebben voor huizenbouw. Ik ben voor halve dagen begonnen en heb in die periode mijn boerenbedrijf afgebouwd." Op 1 januari 1998 ging Henk Bakker in de welverdiende vut.
De geschiedenis van 75 jaar "Eendracht Maakt Macht" is de geschiedenis van 75 jaar ontwikkeling van de boeren op Ameland. De doelstelling van de vereniging luidt nog steeds: Het verbeteren van het landbouwbedrijf en de bevordering van de bloei en vooruitgang van de landbouw en veehouderij.
Ontwikkeling, vooruitgang en fusies hebben veel veranderingen gebracht. Behalve de Welkoopwinkel, die blijft in de volksmond hardnekkig "de Caf"
Bron: De Amelander Jaargang 1998 Uitgave April-Mei
R.K. Boeren- en Tuindersbond Afdeling Ameland (ABTB)
De Aartdiocesanen R.K. Boeren en Tuindersbond Afd. Ameland, kortweg de ABTB is op 20 augustus 1922 opgericht te Buren Ameland. Een 40-tal belangstellenden waren bij de oprichtingsvergadering aanwezig, welke onder leiding stond van de Eerwaarde heer pastoor Van der Pavert. Als spreker was uitgenodigd de heer De Ruiter vanuit Arnhem die het belang om een dergelijke vereniging op te richten uiteen zette.
Ter vergadering hebben 21 leden zich aangemeld. Het eerste bestuur bestond uit de heren Gerben de Jong voorzitter, Tiemen Boelens secretaris/penningmeester, en Johannes de Jong, Paulus Brouwer en Cyp. S. de Jong. Kort na de oprichting werd ook ter sprake gebracht om een Boerenleenbank op te richten. De Geestelijk Adviseur Th. van der Pavert wist 50 jaar later nog te verhalen over de grote moeilijkheden van de eerste jaren, ’Want in die tijd ging het inkopen gemakkelijker dan het ingekochte te betalen.’
Op 31-12-1928 werd er op Ameland vanwege de ABTB in de kerstdagen een landbouwcursus gehouden door Tjebbe de Jong, hoofd van de Lagere Landbouwschool in Bolsward. De vakantiedagen van de kerstdagen werden dagelijks gebruikt en aan het einde van de cursus werd deze foto gemaakt.
Op de foto zittend v.l.n.r. Foppe de Jong kassier van de boerenleenbank, Meester Thames Oud hoofd van de school te Buren, Johannes de Jong bestuurslid ABTB, Wouter T. Oud, G.S. de Jong voorzitter ABTB, Andries F. Molenaar, meester Tjebbe de Jong, Jacob Jan de Jong, Foppe D. Molenaar, pastoor Schenk, Arie D. Metz, Paulus J. Brouwer bestuurslid ABTB, Jac. Tjeerds Metz, Sipke S. de Jong bestuurslid.
Tweede rij. Pieter Petrus Boelens (Kuipers Pieter), Gerardus Kienstra, Piet Tj. Kooiker, Pieter D. Brouwer, Theunis W. Kiewiet, Pieter Sip Metz, Cyprianus A. de Jong.
Derde rij boven. Antoon G. de Jong, Jan D. Brouwer, Jan Jac. Oud, ?, Jan Paulus Brouwer, Petrus A. Boelens, Sipke J. de Jong, Piet T. Boelens.
Aldus opgeschreven te Rutten op 18 februari 1988 door C.A. de Jong.
Bij de ledenvergaderingen werd ook vaak een deskundige van de vaste wal uitgenodigd, waarvan de leden veel profijt hadden. Via bemiddeling van de Handelsraad werd meestal in partijen ingekocht, hetgeen voordeliger was. Kunstmest etc. kon ook aan huis worden geleverd. In 1923 werd dit bezorgd door J. Beyaard, F. Molenaar en P.J. Molenaar tegen een tarief van 15 cent per zak. In de vergadering van 22 januari 1924 werd het Bondslied ingestudeerd. Tevens werd toen besloten om een volbloedstier aan te kopen. Het houden van een eigen stier beviel blijkbaar goed, want het volgend jaar werd naast “Marius”, de eerste stier reeds een tweede aangekocht.
Aankoop stier in 1939
Ging het met de varkensfokkerij aanvankelijk goed, in 1926 was dit een aflopende zaak. Men miste een goede fokbeer. Ook werd dat jaar besloten een pluimveeafdeling in het leven te roepen, de zogenaamde V.P.N., waarvoor zich 22 leden hadden aangemeld. Het eerste verzameladres voor de eieren, waar deze ook gestempeld werden, was bij P.D. Molenaar. Hij was de laagste inschrijver met 3,5 cent per kg. Als bestuur van de V.P.N. werden aangesteld: F. Molenaar, W. Tieman en P.W. Metz. Verder werd op advies van de pastoor overwogen om een koppel Texelse schapen in te voeren en te plaatsen bij de leden, de zogenoemde ‘Patronaatslammeren’. Van der Pavert wist met steun van het hoofdkantoor van de ABTB te regelen dat twee goede studenten uit Buren een opleiding aan de landbouwschool in Raalte konden volgen. Dat waren de jonge heren Jaap Kooiker en Cyprianus de Jong. Ze waren door bemiddeling van Van der Pavert in de kost bij twee vrijgezelle zusters (Anna en Marie) en een ongetrouwde Neef ( Gerard) in Raalte. Deze kwamen jaren later nog op hoge leeftijd jaarlijks op bezoek bij Cyp de Jong toen die al met zijn grote gezin in Rutten woonde.
De zaken draaiden goed bij de ABTB, de omzet bedroeg in 1927 fl. 27.000,- met een winst van fl. 500,-. Het ledental bedroeg toen 67. Ook de handel in koeien was geslaagd, hetgeen blijkt uit de tekst zoals dat in de notulen was omschreven: “Met de koeienverkoop hadden we veel succes. Wie had ooit kunnen denken dat ons vee nog in de omstreken van Woerden en Texel zou belanden”. Tijdens de vergadering van 20 mei 1927 werd met veel waarderende woorden afscheid genomen van de adviseur pastoor Th. van der Pavert en werd tevens de nieuwe pastoor Schenk geïntroduceerd.
Hadden de vergaderingen steeds plaats gevonden in Buren in de school, op 28 september 1928 werd voor het eerst vergaderd in het R.K.Verenigingsgebouw “St.Aloysius”. Hier werd ook besloten om een telefoonaansluiting in Buren aan te vragen. Deze aansluiting is toen geplaatst in de onderwijzerswoning van meester Oud naast de school. De kosten van de aanleg werd door de ABTB betaald. Leden van de vereniging betaalden 10 cent voor het gebruik van de telefoon ter dekking van de kosten.
In 1932 was pastoor Koelman geestelijk adviseur van de ABTB. Om het hele eiland waren inmiddels dijken aangelegd. Voorheen lagen de kwelders en weidegronden voor eb en vloed. Ook de in gemeenschappelijk gebruik zijnde markegronden waren verdeeld. Daardoor nam de omzet van de kunstmest elk jaar toe. Door het afschaffen van de “vrijgang”van het vee in de herfst hoefde er ook geen gemeenschappelijke fokrammen aangeschaft te worden.
Gerben de Jong
In 1939 stelt voorzitter Gerben de Jong zich niet meer herkiesbaar. Hij wordt opgevolgd door zijn zoon Cyp (Sip) de Jong. De oud-voorzitter is nog vele jaren lid gebleven, zelfs op 99-jarige leeftijd toonde hij nog volop belangstelling in de ABTB. Op de schouders van de nieuwe voorzitter kwam een zware taak te rusten. Het was moeilijk om de touwtjes aan elkaar te knopen en het uitbreken van de oorlog was hier debet aan.
Toen in september 1941 de ABTB onder leiding van een vazal van de bezetter kwam te staan was het gebeurd met de vereniging. Op aandrang van het Episcopaat, onder leiding van de op Ameland geboren en getogen aartsbisschop van Utrecht Jan de Jong, werd het lidmaatschap van de ABTB massaal opgezegd. Op principiële gronden kon men niet lid zijn van een organisatie die onder leiding stond van een Nationaalsocialist. Eindelijk is er op 21 september 1945 weer een bestuursvergadering van de, in de oorlog ontbonden ABTB, in de pastorie. Het verzoek van de ABTB in Arnhem voor een gift om de verwoeste gebouwen van de vereniging weer op te bouwen, wordt behandeld.
Op de ledenvergadering op 31 mei 1946 doet de voorzitter C. de Jong melding van zijn toespraak voor de eerste Algemene Ledenvergadering van de ABTB in Deventer waarin hij onder andere melding deed dat alle daarvoor in aanmerking komende boeren op Ameland lid zijn van de ABTB. Dat leverde hem een applaus op. Ook de inmiddels tot kardinaal verheven bisschop Jan de Jong was daar aanwezig.
De oud-pastoor van Ameland, dhr. Van der Pavert, bestelt vanuit zijn nieuwe standplaats een honderdtal eilander lammeren. Hij is Ameland nog niet vergeten! Op 22 december 1947 zijn er een record aantal leden op de Algemene vergadering namelijk 51. De G.A. denkt dat dit vooral te maken heeft met de verloting van kleding in deze tijd van textielschaarste. Hij wilde wel “de opkomst op de derde Zondag van de Algemene Communie ook zo goed was. Dit laat echter veel te wensen over. Dit was in de oorlogstijd veel beter. Ja, nood leert bidden, maar is de nood dan nu kleiner dan in de oorlog? Toen was men bang voor have en goed. Thans staan er grote dingen op het spel. Het gaat nu voor of tegen Christus en wij katholieken vooral moeten aan de wereld een halt toeroepen om een catastrophe te voorkomen en dat wel door een Christelijk leven, diep geloven en veel bidden en niet altijd egoïstisch zijn. Een voorbeeld gaven de eerste Christenen waarvan men zei: ziet hoe ze elkaar liefhebben. Ik acht het mijn plicht om de bedoeling van het Episcopaat van het reddend Christendom door te geven en dan is het ook de plicht der leden om het geloofsleven te verdiepen en gebruik maken van de Genademiddelen der kerk en dan kunnen we ook rekenen op de bijzondere Zegen van boven”, aldus pastoor Kaalberg in 1947. De eerste jaren van de oorlog staan vooral in het teken van opbouw en door de komst van de mechanisatie een groei naar grotere bedrijven. Twee ruilverkavelingen in 1946 in Buren en in 1956 in Hollum en Ballum stimuleren de streekverbetering door cursussen en voorbeeldbedrijven. Er komt een moderne en efficiëntere bedrijfsvoering.
Op 16 en 17 juli 1951 hield de ABTB een excursie naar proefboerderij De Schot ze het strand bij Egmond aan Zee bezochten.
In 1957 is er nog sprake van indijking van het Vennoot. Er liggen plannen klaar voor boerderijbouw in dit gebied. Uiteindelijk komt hier niets van terecht. Een tiental jaren later valt dit gebied onder de Natuurbeschermingswet., en krijgt het zo erkenning als waardevol en te beschermen natuurgebied.
In 1968 is er nog sprake van de aanleg van twee dammen naar Ameland om zo een stuk Waddenzee in te polderen. Door een veranderende tijd met meer waardering voor het ecologisch waardevolle waddengebied is dit gelukkig niet doorgegaan. In de ledenvergadering van 1970 neemt Cyp. S. De Jong (‘van Torenshoogte’) na 47,5 jaar afscheid als bestuurslid. Hij was één van de mannen van het eerste uur. In 1972 wordt het 50 jarig bestaan gevierd van de ABTB en de aankoopvereniging van de ABTB met het houden van een feestavond. Uit de notulen is niet af te leiden of er nog een Heilige Mis is geweest. De oude tijd is definitief voorbij.
Op 7 februari 1974 voltrekt zich een drama. Op 45 jarige leeftijd overleed de voorzitter Gerben Molenaar aan de gevolgen van een ongeval. Dhr. Molenaar was onderweg naar Zwolle waar de heer Heuveling van de ABTB een receptie aangeboden kreeg omdat hij 25 jaar in dienst was. Gerben Molenaar had vele functies binnen de Amelander gemeenschap. Hij liet een vrouw en negen kinderen na.
De aankoopvereniging van de ABTB kreeg het steeds moeilijker. Door stijging van personeelskosten en hogere vervoerskosten voor veevoer en kunstmest uit Zwolle, werd de concurrentie positie steeds moeilijker. Uiteindelijk werd er in 1979, na een mislukte poging in 1976, een fusie aangegaan met de coöperatieve aankoopvereniging Eendracht Maakt Macht uit Hollum. Veel tijd en energie is er in de jaren 1980 en 1990 gestoken in gewijzigde bestemmingsplannen en claims op landbouwgronden voor natuur- en reservaatsgebieden. Natuur en milieu is een belangrijk onderdeel van de eilander agrarische bedrijfsvoering geworden. In 1989 is er een ruilverkaveling met administratief karakter aangevraagd voor het gehele eiland. Na de positieve stemming op 6 juni 1996 is in 2002 de definitieve akte gepasseerd. Binnen het bestuur van de ABTB werd in 1980 al geopperd om samen te gaan met de zusterorganisaties op het eiland. Uiteindelijk is in 1991 een Federatie van de Amelander Landbouworganisaties opgericht. Zij was hiermee de eerste in Friesland. De laatste ABTB vergadering was op 15 oktober 1991. Een belangrijk hoofdstuk in de agrarische belangen behartiging werd hiermee afgesloten.
Op 16 februari 1990 deed de ABTB mee met een werkbezoek van CDA Kamerleden en statenleden aan Ameland. Tweede van rechts ABTB voorzitter A. Molenaar.
Ter voorbereiding van het samengaan van de eilander standsorganisaties ABTB, Friese Mij en CBTB was er topoverleg in hotel Nobel. M.J.A. Albers (secr. ABTB Arnhem), I.P.M.M. van Leyen (ABTB Arnhem), S. Hijlkema (ABTB), J. Koopman (CBTB), H. de Kroon (Friese Mij van Landbouw) op 12 september 1991.
Foto van de installatie van de Ruilverkavelingscommissie op 25 februari 1991. Links G. Spoelstra namens de ABTB, F. Kiewiet (Friese Mij), O. de Vries (gemeente Ameland), J. de Jong (natuurorganisaties), J. Groenewold (Friese Mij), J. Dijkstra (secr.)
Door Anne G. de Jong (secr. ABTB 1996), aangepast juni 2014
Bronnen:
Dorpskroniek van Buren-Ameland door P. Heslinga
Notulenboeken ABTB van 1945 tot heden
Notulenboek c.a.v.v. ABTB