Paviljoens

Van de huidige strandpaviljoens staan die van Hollum, Nes en Buren daadwerkelijk op het strand. Alleen die van Ballum niet, terwijl uitgerekend daar de eerste plannen daartoe opborrelden. Gerard Mellema had in 1989 zijn oude paviljoen in de duinen al van de hand gedaan om op het strand een futuristisch paviljoen te bouwen: op meterslange palen een achthoekig restaurant met overdekt terras, gebouwd van prefab-elementen, ruimte biedend aan ongeveer tweehonderd mensen, geschikt voor vergaderingen, bruiloften en partijen en gelegenheid om te dineren.

Mellema wilde het hele jaar open. Een bijzonderheid, want alle andere paviljoens langs de Friese Noordzeekust waren gebonden aan de periode tussen de paasdagen en de herfstvakantie. Daarna is het afbreken, de palen uit de grond, de spullen opbergen, overwinteren en in het voorjaar weer opbouwen. Al met al kost dit een paar weken, moet extra personeel worden betaald en gaan aantrekkelijke periodes voor korte vakanties als de Kerst, de jaarwisseling en de weekeinden aan de neus van de exploitant voorbij.

Maar Rijkswaterstaat, die de kwaliteit van de duinen als zeewering moet bewaken, stond niet te popelen. Duinen hebben de gewoonte te 'wandelen' en Rijkswaterstaat wil van jaar tot jaar kunnen bepalen of een paviljoen misschien beter iets kan worden verplaatst. Zo’n paviljoen op een duintop of aan de duinvoet kan bovendien zeer in de weg staan op het moment dat Rijkswaterstaat onderhoud moet plegen aan deze duinen, die de belangrijke functie van eerste zeewering vervullen. Voor gemeentebesturen speelt een rol dat strand en duinen belangrijke natuurgebieden vormen, waar zo veel als mogelijk rust dient te heersen. Per strandovergang is doorgaans dan ook niet meer dan

één paviljoen toegestaan.

 

De kentering kwam in 2000. Rijkswaterstaat en de vier Friese eilandgemeenten werden het met elkaar eens over de winteropenstelling van strandpaviljoens. Ook in de wintermaanden bezochten zoveel mensen de eilanden dat het commercieel gezien interessant werd voor de ondernemers om hun etablissementen open te houden. Ook de nieuwe strandtenten moesten demontabel zijn. Ze moesten snel verwijderd kunnen worden vanwege de veiligheid bijvoorbeeld bij zware storm. De paviljoens kwamen op palen te staan die hoger zijn dan het water bij stormvloed kan bereiken.

 

Op de westpunt van het eiland staat sinds 2003 Beachclub The Sunset. Eigenaar Harold van Workum kocht destijds de vijf tegen elkaar aangezette schaftketen, die samen een strandtent vormden. The Sunset kwam te staan op palen van vijf meter lengte. Geen overbodige luxe, want van de huidige strandpaviljoens ondervindt The Sunset de meeste hinder van de grillen van de natuur. Zoals in 2022 toen storm Corrie over het land raasde. De golven sloegen het strand onder het paviljoen vandaan waardoor de fundering bloot kwam te liggen. In 2013 hielden de golven ook al huis. Airco’s en koelmotoren die onder het paviljoen waren opgeslagen, werden nat of verdwenen in de zee.

Het strandpaviljoen van Ballum is de enige die niet op het strand staat. Nadat eerdere plannen daartoe waren gestrand werd in 2012 in de duinen een nieuw paviljoen geplaatst op de plek van het vorige exemplaar. Het terras  van Strandpaviljoen Ballum geeft je uitzicht op het groene strand van Ameland. Een uniek stukje eiland met schitterend uitzicht over de kust en duinen. In de jaren ‘90 zorgde een veranderende stroming in de Noordzee voor een grote zandhaak. Dit transformeerde het gebied tot een vruchtbare omgeving, waar flora en fauna hoogtij viert.

 

Op het strand bij Nes verrees strandpaviljoen De Buren van Nes van Floris Oud. In 2013 maakte  het paviljoen plaats voor een paviljoen met dezelfde naam dat twee keer zo groot werd. Bij De Buren van Nes, later omgedoopt tot Sjoerd, staat duurzaam centraal. De nieuwe strandtent ging draaien op aardwarmte en zonne-energie. Andere duurzame aanpassingen waren biologisch afbreekbare verpakkingen, 100% LED-verlichting, slim verwarmingssysteem, zonneboiler, energiezuinige keukenapparatuur en heel veel zonnepanelen en -collectoren, waardoor Sjoerd tot wel 75% minder energie verbruikt dan andere strandpaviljoens doen.

 

In 1979 was Land en Zeezicht in Buren het enige strandpaviljoen. Begin januari 1982 werd het getroffen door brand. De bovenverdieping met het vernieuwde rieten dak ging geheel verloren. Van de rest bleven de stenen muren en een paar houten wanden overeind staan, maar het pand als geheel kan wel als verloren worden beschouwd. Het paviljoen van de familie Oud werd later herbouwd.

Het paviljoen was een bekend punt op Ameland en werd 's zomers druk bezocht door strandbezoekers, maar minstens zo druk door  fietsers, die op weg naar het Oerd hier het laatste verkooppunt van ijs, dranken en hapjes aantroffen.

Land en Zeezicht werd later overgenomen door Klein Vaarwater, dat op het strand paviljoen de Heksenhoed liet bouwen. Land en Zeezicht werd afgebroken en vervangen door hotel Buren aan Zee. Ook de Heksenhoed had toen alweer zijn langste tijd gehad. In 2012 werd begonnen met de bouw van het nieuwe strandpaviljoen ‘t Strandhuys. Het nieuwe strandpaviljoen kwam voor het oude te staan, zo’n 13 meter uit de duinvoet. Wel werden de palen waarop het kwam te rusten bovengronds ruim een meter langer. Het werd middels een pier/brugconstructie verbonden met de strandopgang. Bij erg hoog water zitten de gasten midden in het water. De oppervlakten van zowel de binnenruimte als van het terras werden vergroot tot 800 vierkante meter.