W.M.C. Regt (1867-1938) werd, kort na zijn vertrek als onderwijzer aan de openbare lagere school in Oudshoorn, op 6 mei 1926 door de gemeenteraad van Alphen aan den Rijn benoemd tot onbezoldigd archivaris. ‘Hij is bereid de functie onbezoldigd te vervullen tegen het genot van den titel en wenscht deze betrekking omdat hij daarin een arbeid zal vinden welke hij met voorliefde verricht’, zo staat in het raadsbesluit. Alphen kreeg hiermee zijn eerste officiële archivaris, en niet de eerste de beste.
Met het beschrijven van archieven en archiefonderzoek had Regt zijn sporen toen al ruimschoots verdiend. Na de gemeentelijke samenvoeging van Alphen, Oudshoorn en Aarlanderveen in 1918 had hij zich – op voorstel van B en W en tegen een beloning van ƒ 250 – namelijk al beziggehouden met de ordening van de archieven van deze drie gemeentes. Geen wonder dus dat het gemeentebestuur hem als archivaris wilde hebben.
Regt probeerde op allerlei manieren de belangstelling voor de historie van Alphen te bevorderen. Hij deed dat door met grote regelmaat rondleidingen te geven in de Oudshoornse kerk, lezingen te houden over Alphen en tentoonstellingen met Alphens beeldmateriaal te organiseren.
Historisch erfgoed
Behalve voor Alphen, Oudshoorn en Aarlanderveen had Regt ook grote belangstelling voor de regio. Hij schreef in 1895 al over de Nederlands-hervormde kerk in Boskoop en in 1903 over die van Koudekerk. Van zijn hand zijn ook gedenkboeken over de Nederlands-hervormde kerk in Alphen (1932) en Zwammerdam (1935). In 1903 had hij zich ingezet voor de restauratie van de gebrandschilderde ramen van de Oudshoornse kerk en in 1913 wist hij fondsen bij elkaar te krijgen voor de restauratie van het gedenkbord van Alida van Schellingwoude in de Koudekerkse Brugkerk.
Vanaf 1917 tot aan zijn dood hield hij als lid van de Provinciale Zuid-Hollandsche Archeologische Commissie het historisch erfgoed in ‘zijn’ district IX in de gaten. Daaronder vielen onder meer Benthuizen, Koudekerk, Hazerswoude en Boskoop. Door zijn proactieve houding en doorzettingsvermogen wist hij in die jaren de toren van de Nederlands-hervormde kerk in Hazerswoude (1924) gerestaureerd te krijgen, evenals het tongewelf in de kerk van Koudekerk (1924) en het torentje van Groot Poelgeest (1934). In Koudekerk vond hij een enthousiaste medestander in de persoon van gemeentesecretaris E.D. Rollema.
Een Alphense historische vereniging is bij zijn leven niet van de grond gekomen. ‘In onze goede Rijnstreek’, zo schreef hij in 1904 in De Rijnbode, ‘zijn twéé dingen van nul en geener waarde, t.w. geschiedenis en oud blik. Men leeft hier voor de practijk, en wetenswaardigheden, die per slot van zake “geen duit in ’t zakje geven”, laten verreweg de meesten koud.’
Na zijn dood in 1938 verviel de functie van onbezoldigd archivaris. Pas in 1981 stelde de gemeente Alphen aan den Rijn bij het Streekarchief Rijnlands Midden een bezoldigde gemeentearchivaris aan in de persoon van Frits de Wilde (1950-2018). Hij begon als ‘archiefambtenaar ter secretarie’. Door zijn tomeloze inzet wist hij de aan zijn zorg toevertrouwde archieven voor een breed publiek toegankelijk te maken. Het huidige Gemeentearchief Alphen aan den Rijn beheert de archieven van alle plaatsen die tot de gemeente behoren.
Na de Tweede Wereldoorlog
In 1948 was Alphen de eerste plaats in de Rijnstreek die een eigen historische vereniging kreeg. Voordien konden historisch geïnteresseerden alleen terecht bij het in 1902 opgerichte Oud Leiden, dat lange tijd het hele Rijnland bestreek. Drijvende kracht van de Historische Vereniging Alphen aan den Rijn was Jan Willem van Zwieten (1916-1989). Hij had bij meester Regt in de klas gezeten en woonde bij hem ‘om de hoek’. Binnen de vereniging nam hij de taak van archivaris en secretaris op zich. Hij bracht een grote verzameling knipsels, ansichtkaarten en foto’s over Alphen, Aarlanderveen, Zwammerdam en Oudshoorn bijeen en publiceerde ruim 650 artikelen en boeken. Met lezingen en tentoonstellingen probeerde het bestuur de Alphenaren warm te krijgen voor de geschiedenis van hun woonplaats. Dat lukte in de jaren zestig en zeventig maar matig, maar toen de vereniging in 1984 het kwartaalblad De Viersprong ging uitgeven, groeide het ledenaantal substantieel.
Hazerswoude, Benthuizen en Koudekerk
In Hazerswoude was het Cees Kroon (1945-2016) die zijn leven in dienst van de historie van zijn woonplaats stelde. Zijn collectie vormde de basis van het, mede op zijn aandringen, in 1975 gestichte Historisch Museum Hazerswoude.
In Benthuizen is sinds 1 oktober 1988 de Historische Kring Benthuizen actief. Ze heeft een eigen oudheidkamer, De Negen Turven, en sinds februari 1991 verschijnt driemaal per jaar het tijdschrift Benthuizer Turfjes.
Het Historisch Genootschap Koudekerk, opgericht in 1989, geeft een Jaarboek uit met artikelen over de Koudekerkse geschiedenis.
Zwammerdam, Boskoop en Aarlanderveen
Zwammerdam kent sinds 1985 de Historische Werkgroep Zwammerdam. Door middel van het uitgeven van boekjes in de historische reeks Ons Zwammerdam wordt aandacht besteed aan aspecten van de geschiedenis van het dorp.
In 1974 werd in Boskoop de Stichting Boomkwekerijmuseum opgericht, die sinds 1981 het gelijknamige historische museum exploiteert. De Historische Vereniging Boskoop dateert van 1997 en publiceert, naast het kwartaalblad Paktijd, een boekenreeks (de 'FloraReeks'). In 2022 werd op haar initiatief de Canon van Boskoop samengesteld.
De jongste loot aan de stam van historische verenigingen in de Rijnstreek is de in 2004 opgerichte Stichting Aarlanderveens Archief, die zich het behoud van Aarlanderveens erfgoed ten doel stelt. Sinds 2014 geeft zij het jaarboek Sinds jaar en dag in Aarlanderveen uit.
TEKST: BERRY DONGELMANS
BEZOEKEN
- Het Boomkwekerijmuseum Boskoop (Rijerskoop 52-54; www.boomkwekerijmuseum.nl).
- Historisch Museum Hazerswoude (Dorpsstraat 66, Hazerswoude-Dorp; www.museumhazerswoude.nl).
- Oudheidkamer De Negen Turven, Benthuizen (Dorpsstraat 139; www.historischekringbenthuizen.nl/oudheidkamer.html); naast de oudheidkamer zijn gevestigd de historische Winkel van Sinkel en korenmolen De Haas met molenwinkel (https://www.korenmolendehaas.nl/site/).
- De Vergulde Wagen, het verenigingsgebouw van de Historische Vereniging Alphen, tevens erfgoedwinkel (Van Boetzelaerstraat 48; www.hvalphen.nl).
VERDER LEZEN
Meta Henneke, ‘Historisch Museum Hazerswoude’ (https://www.rijnlandgeschiedenis.nl/documenten/stichting-historische-publicaties-holland-rijnland/musea-in-rijnland-2-hazerswoude.pdf).
Arjan van ’t Riet, ‘75 jaar Historische Vereniging Alphen aan den Rijn’, De Viersprong 40 (2023) nr. 156, 63-69.
Hugo Stapper, ‘De geschiedenis van de Stichting Aarlanderveens Archief’, Sinds jaar en dag in Aarlanderveen (2019) 16-21.
Hans van der Wereld, Voor Hazerswoude bewaard. Cees Kroon en zijn leven in dienst van de historie van Hazerswoude (Hazerswoude 1998).
