Samenvatting van de Slag bij Waterloo
Op 18 juni 1815 werd het Franse leger opgesteld op een kilometer van het plateau van Mont-Saint-Jean, waar Wellington zijn troepen achter op de heuvelrug had geplaatst. Beperkt door een nacht vol regen en modderig terrein kwam de Franse artillerie traag in stelling, en de strijd begon pas rond 11.30 uur met een Franse afleidingsaanval op de versterkte boerderij van Hougoumont.
Napoleon besloot zijn hoofdaanval uit te voeren op de Engelse linkerflank en op de boerderij van La Haye-Sainte, midden op het slagveld. Deze massale aanval, die hij toevertrouwde aan het 1ste legerkorps, begon om 13.30 uur, maar werd slecht uitgevoerd en afgeslagen door de Engelse zware cavalerie. Deze laatste, meegesleept door zijn vuur, werd vervolgens alsnog verpletterd door de Franse cavalerie.
Omdat hij onwel was, trok Napoleon zich een ogenblik terug om uit te rusten nadat hij zijn bevel had gegeven voor een nieuwe aanval. De Franse artillerie sloeg opnieuw toe.
Rond 15.00 uur, toen de Fransen La Haye-Sainte wederom aanvielen, zag maarschalk Ney een tactische terugtrekking van Wellingtons troepen als het begin van een terugtocht. Hij zette de Franse cavalerie in met massale aanvallen op Wellingtons infanterie, die zich vervolgens in carré (manschappen in een vierkant) opstelde.
Ondertussen moest Napoleon, die weer het bevel voerde, het 6de legerkorps op zijn rechterflank inzetten om de komst van de Pruisen bij Plancenoit te dekken. Terwijl hij wachtte op Grouchy’s versterking, die was ingezet in de achtervolging van de Pruisen die op 16 juni bij Ligny waren verslagen, waren het daarentegen Blüchers soldaten die op het slagveld verschenen.
Het was een buitengewoon kritieke situatie. Napoleon voorzag Ney van cavalerieversterkingen, waarvan de eskadrons (een kleine tactische eenheid bij de cavalerie) zich uitputten met vruchteloze aanvallen op de vijandelijke carrés.
Ondanks alles viel La Haye-Sainte rond 18.30 uur in handen van de keizerlijke infanterie. Napoleon zag zich gedwongen de Jonge Garde te sturen om het toenemende aantal Pruisen in bedwang te houden, en probeerde wanhopig in korte tijd het verzet van de Engels-geallieerden te breken.
Om 19.30 uur zette hij de Midden Garde en de Oude Garde in tussen Hougoumont en La Haye-Sainte, om de lange rode linie van Wellingtons soldaten te doorbreken. Gevangen in het vuur van de vijandelijke artillerie en infanterie, trokken Napoleons gardesoldaten zich terug, een uit het lood geslagen leger in hun kielzog.
‘De Garde trekt zicht terug!’ De drie carrés van de Oude Garde-bataljons in de tweede linie probeerden de terugtocht te dekken, met steun van enkele aanvallen door de diensteskaders. Cambronne, die het bevel voerde over het 2e bataljon van het 1e regiment voetsoldaten, werd, nadat hij zijn beroemde merde* had uitgesproken, gewond en vervolgens gevangengenomen.
Het Franse leger was uiteengevallen toen de avond viel. De soldaten verspreidden zich. De strijd was verloren. De laatste reserve, de infanterie van de Oude Garde, nog zo heldhaftig bij Marengo, Eylau en Montmirail, verdween bij Waterloo, samen met het keizerrijk.
*Pierre Cambronne zou 'merde' hebben geroepen toen hij zag dat hij zich moest overgeven. Als de Fransen het woord 'merde' willen aanduiden, maar niet willen uitspreken, gebruiken zij nog altijd de uitdrukking 'le mot de Cambronne', het woord van Cambronne.
Verloop van de strijd
18 juni, middernacht
De legers nemen hun posities in.
18 juni, 11.30 uur
Napoleon begint het gevecht met grootschalige kanonbeschietingen.
18 juni, 14.20 uur
Wellington weet de Franse infanterie te beschadigen door zijn cavalerie een charge te laten uitvoeren.
18 juni, 15.30 uur
Eerste confrontatie tussen Pruisische en Franse troepen.
18 juni, 19.00 uur
Napoleon stoot door de geallieerde linies heen, maar die krijgen hulp van de Pruisen onder leiding van Blücher.
18 juni, 20.30 uur
Napoleon is verslagen.
Betrokken personen
Napoleon Bonaparte
Frans – Ervaren strateeg met bijna zestig veldslagen in heel Europa op zijn naam. Oorlog is voor hem de essentie van het leven.
Arthur Wellesley, Hertog van Wellington
Brits – Opperbevelhebber van de geallieerde troepen. Vocht in India, Nederland en Spanje.
Gebhard Leberecht von Blücher
Pruisisch – Generaal die zijn soldaten steevast toeroept: ‘Honden, willen jullie het eeuwige leven?’
Willem van Oranje, de latere Willem II
Nederlands – Jonge, onbesuisde militair. Raakt tijdens de slag gewond aan zijn schouder.
Cijfers in deze slag
Totaal aantal geallieerde soldaten Totaal aantal Franse soldaten
68.000 72.000
Geallieerde doden en gewonden Franse doden en gewonden
21.000 25.000
Geallieerde kanonnen Franse kanonnen
156 246
Bronnen
Beslissende slag. (2023). Historisch Nieuwsblad, 96–97.
Guillerat, N., Haegele, V., & Bey, F. (2023). Het rijk van Napoleon in infographics.
Pierre Cambronne (1770-1842) Franse generaal. (n.d.). AbsoluteFigures.nl. All Rights Reserved. https://www.absolutefacts.nl/frankrijk/napoleon/pierre-cambronne.htm
Wikipedia-bijdragers. (2022, November 24). Carré (slagorde). Wikipedia. https://nl.wikipedia.org/wiki/Carr%C3%A9_(slagorde)
Wikipedia-bijdragers. (2022a, September 12). Eskadron. Wikipedia. https://nl.wikipedia.org/wiki/Eskadron
Tip voor een uitje
Slag om Bourtange › Levend Erfgoed Groningen
Sinds 1995 wordt elk jaar een Slag om Bourtange jaar nagespeeld. Het ene jaar gaat men terug naar de 80-jarige oorlog (1640), het andere jaar gaat men terug naar de tijd dat de Lage Landen door de Fransen (Napoleontische tijd) waren bezet (anno 1814). Een paar honderd Re-enactors (acteurs) werken mee aan dit grootste re-enactmentevenement van Nederland.
