In de 19e eeuw tot het begin van de 20ste eeuw ontstaan er ook kostscholen, vaak voor kinderen van de beter gesitueerde burgerij. Ze zijn er in alle dorpen; sommige bestaan maar kort en andere wisselen nogal eens van eigenaar. Velp was het rijkst bedeeld. Je had er bijvoorbeeld de "Fransche Kost- en Dagschool Oosterwolde" voor meisjes aan de Gasthuislaan (1843-1891). Aan de Kerkstraat en later de Hoofdstraat lag het "Instituut voor Jongeheeren" dat bijna zestig jaar heeft bestaan. Op het landgoed Larenstein bevond zich het door nonnen bestuurde internaat "De Goede Herder", waar meisjes die op de één of andere manier in de problemen waren gekomen, onder streng regime werden opgevoed en naar school gingen. In De Steeg bestond o.a. de meisjeskostschool "Benvenuto" (1868-1905) en de "Internationale School Rhederoord" (1956-1976).
Ook Dieren telde meerdere kostschoolvoorzieningen. Zo werd in 1864 een kost- en dagschool geopend voor jongens en meisjes, die overigens in gescheiden lokalen les kregen. Aan de Hogestraat 7-9 was in het midden van de 19e eeuw een klooster, annex kostschool gehuisvest. Maar het "Instituut Kinsbergen" is wel het meest bekende internaat geweest. Aanvankelijk was het een weeshuis voor kinderen uit de gegoede stand. Eind jaren dertig van de 20ste eeuw werd het een verblijfplaats voor Joodse vluchtelingenkinderen. Van 1943 tot 1971 was het een schippersinternaat, waar de leerlingen de opleiding tot varensgezel volgden. Daarna is het nog geruime tijd een tehuis voor werkende en schoolgaande jongeren geweest.
Op dit moment bestaan alleen nog internaten in het kader van de jeugdhulpverlening. Twee daarvan zijn bijzonder: het Dushi Huis in Ellecom met zijn unieke opzet en "Schreuderhuizen zorgverlening", die zo'n opmerkelijke plek inneemt in het dorp Laag-Soeren.
Het voortgezet onderwijs kwam vooral na de Tweede Wereldoorlog op gang. Scholengemeenschap 'Het Rhedens', met hoofdvestiging in Dieren, is ontstaan uit een fusie van diverse middelbare scholen uit de eigen en naburige gemeenten, waaronder de Scholengemeenschap de Imbos te Dieren en Rheden, de Da Costa mavo te Dieren en Het Rhedens Lyceum te Rozendaal. Laatst genoemde school was in 1955 op initiatief van enkele inwoners van Velp ontstaan maar werd in Rozendaal gebouwd. Ook heeft Velp de Titus Brandsma Mavo gekend.
Naast de vestigingen van twee Regionale Opleidingen Centra (A12 en Rijn IJsselcollege) en scholen voor speciaal en praktijkonderwijs ('t Sterrenbos en De Tender te Dieren) is uniek in Rheden het zogeheten 'groene onderwijs'. Het Groenhorst College Velp, onderdeel van de Aeresgroep, gehuisvest aan de Pinkenbergseweg, begon in 1954 als christelijke lagere landbouwschool "de Rank". Deze school is in de loop der jaren door toevoeging van het tuinbouwonderwijs en diverse leerwegen binnen het middelbaar beroepsonderwijs fors uitgegroeid. Sinds 1974 zijn de mbo-school Helicon en de Hogeschool Larenstein gevestigd op het landgoed Larenstein in Velp. Ze komen allebei voort uit bosbouwcursussen die de toenmalige Heidemaatschappij verzorgde. Daaruit is de Bosbouw- en Cultuurtechnische School met middelbaar en hoger beroepsonderwijs ontstaan. Na de splitsing hiervan maakt de mbo-school thans deel uit van de grotere AOC Helicon. De Hogeschool Larenstein fuseerde in 2003 met instituut Van Hall tot Van Hall Larenstein. Deze nieuwe instelling werkt nu samen met de Universiteit in Wageningen WUR (Wageningen University en Researchcentre). Het "groene onderwijs" onderstreept het groene karakter van onze gemeente.
Auteur: Joop Kock
