1853 - 1890

Vincent van Gogh

Schilder in een nieuwe tijd

Zijn levensverhaal is even kleurrijk als veel van zijn schilderijen. Tijdens zijn leven heeft vrijwel niemand oog voor zijn radicaal vernieuwende manier van schilderen. Hij voelt zich daardoor eenzaam en onbegrepen. Pas na zijn zelfmoord wordt hij beroemd; tegenwoordig worden zijn schilderijen door miljoenen mensen van over de hele wereld bewonderd.

Periode
Tijd van burgers en stoommachines

Hoofdlijnen
Woord en beeld verbinden

Kunstenaar
Vincent van Gogh wordt in 1853 in het Brabantse dorp Zundert geboren. Op jonge leeftijd reist hij al veel door Nederland en Europa. Na talloze baantjes en een gestrande studie kiest Van Gogh uiteindelijk voor een kunstenaarsbestaan. Hij neemt schilderles en tekent veel. In 1885 maakt hij in Nuenen het beroemde schilderij De aardappeleters. Het is een somber en donker portret van een boerenfamilie. Deze schilderstijl en het thema van het leven en lijden van gewone mensen zijn typerend voor Van Goghs vroege werk.

Het jaar daarop vertrekt hij naar Parijs, de stad waar veel mensen bezig zijn met vernieuwing van de schilderkunst. Zijn broer Theo is hier kunsthandelaar en laat hem kennismaken met schilderijen en tekeningen van Franse impressionisten. Deze schilders gaan verfijnder om met licht en kleur dan Van Gogh gewend is. Het inspireert hem om te gaan experimenteren: zijn werk wordt kleurrijker en hij begint te schilderen met zijn later zo beroemd geworden korte penseelstreek. Ook verzamelt hij Japanse houtsneden; de invloed ervan is terug te zien zijn in zijn latere werk.

In 1888 huurt Van Gogh een atelier in Zuid-Frankrijk: het ‘Gele Huis’ in Arles, beroemd geworden door zijn schilderij ervan. Aan zijn zus Wil schrijft hij dat de uitbundige natuur van het zuiden vraagt om een nieuwe manier van schilderen: ‘Absoluut kleurig: hemelsblauw, roze, oranje, vermiljoen, hoog geel, heldergroen, helder-wijnrood, violet.’ Hij schildert vaak landschappen en, omdat hij geen geld heeft voor een model, veel zelfportretten.

Ziekte en dood
Het leven van Van Gogh wordt getekend door onrust, liefdesverdriet en geldzorgen. Met zijn kunstenaarsvrienden maakt hij vaak ruzie. Als kunstenaar Paul Gauguin bij hem is, loopt een conflict zo uit de hand dat Van Gogh hem bedreigt met een scheermes. Niet veel later snijdt Van Gogh – per ongeluk of expres – een stuk van zijn eigen linkeroor af. Op een aantal zelfportretten zie je hem met zijn oor in het verband. Van Gogh krijgt steeds meer last van psychische problemen. Hij laat zich een tijd opnemen in een psychiatrische inrichting, waar hij beroemde schilderijen maakt van cipressen en de sterrennacht. Op 27 juli 1890 loopt hij een korenveld in en schiet zichzelf in de borst. Hij overlijdt twee dagen later.

Wereldberoemd
Pas na zijn dood begint hij bekender te worden. Aan de ene kant is dat vanwege zijn schilderijen, want die zijn krachtig, kleurig en eigenzinnig. Aan de andere kant wekt zijn levensverhaal veel interesse: hij is het schoolvoorbeeld van de even geniale als eenzame kunstenaar. Bovendien laten veel latere schilders zich door zijn werk inspireren.

Vincent van Gogh is nu wereldberoemd. Ieder jaar komen ongeveer twee miljoen bezoekers naar het Van Gogh Museum in Amsterdam. Meer dan 80 procent van die bezoekers komt uit het buitenland. Zijn werk is ook in collecties van andere musea te vinden, zowel binnen als buiten Nederland. Tegenwoordig is Vincent van Gogh zo’n gewaardeerde kunstenaar dat zijn werk veel geld waard is. In 2017 wordt zijn schilderij Boer in een veld bij veilinghuis Christie’s geveild voor bijna 70 miljoen euro.

Een kolonie van Nederland

Indonesië is een eilandengroep in Zuid-Oost Azië. Dat is helemaal aan de andere kant van de wereld. Toch hebben Nederland en Indonesië heel veel met elkaar te maken. Indonesië was vroeger een kolonie van Nederland.

Geef toestemming voor cookies om externe inhoud weer te geven. Cookie-instellingen wijzigen
Alles verandert!

In 1942, tijdens de Tweede Wereldoorlog, vechten Nederland en Japan tegen elkaar in de Javazee. Nederland wil zo voorkomen dat Japan Nederlands-Indië binnenvalt. Japan wil een groot rijk veroveren en is al de baas in een groot deel van Azië. Nederland verliest het gevecht. Een week later geeft Nederland zich over. Japan is nu de baas in Nederlands-Indië.

Vanaf het moment dat Japan de baas is in Nederlands-Indië, is het eigenlijk geen kolonie meer van Nederland. Sommige Indonesiërs verwelkomen de Japanners als hun bevrijders. Ze willen dat het Japanse leger de Nederlanders verjaagt. Dan zal Indonesië deel van een groot Aziatisch land worden en na een tijdje eigen baas zijn.

De Japanners stoppen Nederlandse mannen, vrouwen en kinderen in werkkampen. Die worden al snel 'Jappenkampen' genoemd. Daar krijgen ze weinig te eten en moeten ze heel hard werken. Als ze niet luisteren naar wat de Japanners zeggen, worden ze zwaar gestraft.

De oorlog in Azië duurt lang. Japan blijft doorvechten, ook als Duitsland zich overgeeft. Maar dan zetten de Amerikanen een nieuw wapen in om een einde aan de oorlog te maken: de atoombom. Op 6 augustus 1945 gooien ze er een op de Japanse stad Hiroshima en drie dagen later op Nagasaki. Meer dan honderdduizend mensen komen om het leven. Zes dagen later geeft Japan zich over. De Tweede Wereldoorlog is nu eindelijk echt voorbij.
Jappenkampen

In 1942 wordt Japan de baas in Nederlands-Indië. Nederlandse en Indische mannen, vrouwen en kinderen worden in werkkampen gestopt. Ze worden ook wel 'Jappenkampen' genoemd. Mannen zitten in mannenkampen en de vrouwen en kinderen in vrouwenkampen. Het leven is daar heel zwaar. Veel mensen gaan dood in het kamp.

De Japanners dwingen gevangenen ook een spoorlijn aan te leggen in Birma. (Birma heet nu Myanmar. Het ligt vlak bij Indonesië.) Het werk is heel zwaar en de Japanners mishandelen de gevangen. Honderdduizenden Indonesiërs en ongeveer 15.000 Europeanen gaan dood bij het aanleggen van het spoor. Je snapt nu misschien wel waarom deze spoorlijn ook wel 'het dodenspoor' wordt genoemd.

In Den Haag staat sinds 1988 'het Indisch Monument'. Het is een monument ter nagedachtenis aan alle Nederlanders die tijdens de Japanse bezetting in de kampen of tijdens dwangarbeid zijn gestorven.
Indonesië roep de onafhankelijkheid uit

Wij, het volk van Indonesië, verklaren hierbij dat Indonesië onafhankelijk is... Deze woorden spreekt Soekarno uit op 17 augustus 1945. Het is een korte bijeenkomst ergens op straat. Maar zo laat Indonesië de wereld weten dat het land geen kolonie van Nederland meer wil zijn.

Al voor de Tweede Wereldoorlog willen steeds meer Indonesiërs eigen baas zijn. Soekarno is hun leider. Maar Nederland wil zijn kolonie niet kwijt. Er wonen veel Nederlanders. En de Nederlanders verdienen veel geld aan de producten die uit Nederlands-Indië komen. Daarom treedt Nederland hard op. Wie tegen de Nederlandse regering protesteert, komt in de gevangenis. Ook Soekarno.

Als in 1942 de Japanners de baas worden in Nederlands-Indië, laten ze Soekarno en de andere gevangenen vrij. In 1945 is de oorlog voorbij. Soekarno wil niet dat zijn land opnieuw een kolonie van Nederland wordt. Daarom roept hij twee dagen na het eind van de oorlog in Azië de zelfstandige Republiek Indonesië uit. Soekarno wordt de eerste president van de nieuwe Republiek.
Vechten voor vrijheid

Nederland is het niet eens met het uitroepen van de Republiek Indonesië in 1945. De regering praat met de leiders van de nieuwe republiek. Maar er komt geen oplossing. Dat betekent weer vechten: de Indonesische Onafhankelijkheidsoorlog breekt uit. Er wordt hard gevochten. Toch lukt het Nederland niet om opnieuw de baas te worden in de kolonie.

Geef toestemming voor cookies om externe inhoud weer te geven. Cookie-instellingen wijzigen
Een zelfstandig land

Op 27 december 1949 wordt in het Paleis op de Dam in Amsterdam de soevereiniteitsoverdracht getekend. Hiermee verklaren de Nederlandse minister-president Willem Drees en koningin Juliana dat de Republiek Indonesië onafhankelijk is. Indonesië is nu officieel een vrij land. Nederland doet dit niet helemaal vrijwillig. Er is veel druk vanuit het buitenland.

Veel Nederlanders hebben jarenlang gewerkt en gewoond in Indonesië. Nu moeten ze terug naar Nederland. Sommigen zijn in Indonesië geboren en hebben Nederland nog nooit gezien.

Ook veel Indonesiërs willen niet meer in het land wonen. Ze voelen zich er niet meer zo welkom. Ruim 300.000 Nederlanders, Indische Nederlanders, Papoea's en Indonesiërs verlaten na 1949 het land. De meesten gaan naar Nederland. Ook 12.500 Molukse soldaten verlaten Indonesië. Ze hadden gevochten in het Koninklijk Nederlandsch-Indisch Leger (KNIL).

In 2005 vieren de Indonesiërs dat ze 60 jaar vrij zijn, sinds 1945 dus. Terwijl het land volgens Nederland eigenlijk pas vanaf 1949 zelfstandig is. Toch bezoekt de Nederlandse minister van Buitenlandse Zaken de viering. Met zijn bezoek geeft Nederland alsnog toe dat Indonesië in 1945 is ontstaan.

De minister zegt tijdens de 60-jarige viering dat Nederland spijt heeft over de jaren na de Tweede Wereldoorlog waarin Nederland met geweld de macht probeerde terug te krijgen.
De vlag van de Republiek Indonesië

Dit is sinds 17 augustus 1945 de vlag van Indonesië. Hij heeft twee kleuren: rood en wit. Voor veel Indonesiërs zijn dat heilige kleuren. Rood is de kleur van de suikerpalm en wit van rijst. Suiker en rijst zijn de belangrijkste ingrediënten van de Indonesische keuken.