De bevolking groeit
Toen de oorlog uitbrak had Heerjansdam 1.300 inwoners, Hendrik-Ido-Ambacht 5.000 en Zwijndrecht 12.700. Bij elkaar 19.000 zielen, in een gebied van ongeveer 3.400 hectare dat voornamelijk uit land- en tuinbouwgrond bestond. Men had nog de ruimte, maar dat zou snel veranderen. In 2020 tellen de drie dorpen bij elkaar 76.000 inwoners. Daaruit blijkt dat de bevolking zowat verviervoudigde. De hiermee gepaard gaande bouwactiviteiten hebben het karakter van de Zwijndrechtse Waard volkomen veranderd.
Zwijndrecht
In de jaren vijftig breidde de bebouwing van Zwijndrecht naar het noorden uit, richting Bootjessteeg. In de wijk Noord werden 3.000 huizen gebouwd. Aan de Koninginneweg verscheenWinkelcentrum Passage, met aan de westkant Zwijndrechts allereerste portiekflats. Hierin vonden onder meer de repatrianten uit Nederlands-Indië een nieuw thuis. Per portiek met acht woningen werden er twee aan Indische Nederlanders toegewezen. Kort daarop werd Winkelcentrum Noord geopend. In Kort en Oudelands Ambacht kwamen in totaal 6.000 huizen te staan, gevolgd door Nederhoven met 2.800 woningen. Als sluitstuk maakten de tuinders in Walburg plaats voor een wijk met ruim 4.600 huizen en het grote Winkelcentrum Walburg.
Het verloren hart
In Zwijndrecht werd niet alleen gebouwd, maar ook gesloopt. Oorspronkelijk was het een dijkdorp met lintbebouwing. Wie via het Veerplein aankwam, stond op de dijk midden in een levendige woon- en winkelstraat met naast de bakker, slager en melkboer talloze andere winkeltjes en bedrijfjes.
Vanwege het Deltaplan moest in de jaren zeventig vrijwel alle bebouwing op en aan de Ringdijk worden gesloopt. Bijna achthonderd huizen gingen tegen de vlakte, waarmee het authentieke dorpshart tot spijt van velen verdween. Onderaan de dijk vinden we nog wel een van de oudste panden van het dorp, de voormalige herberg De Vergulde Swaen, waarin de Historische Vereniging Zwijndrecht haar museum heeft.
Heerjansdam
Ook Heerjansdam, nu onderdeel van de gemeente Zwijndrecht, is na de oorlog flink uitgebreid met nieuwbouw, maar heeft zijn dorpskarakter weten te behouden. In 1958 haalde een aantal bewoners de landelijke pers als ‘De zelfbouwers van Heerjansdam’, omdat ze tussen de grazende koeien aan de Ds. J.A. Visserstraat eigenhandig hun huizen hadden gebouwd. Hoe klein het dorp ook is, het heeft een actief historisch genootschap met een eigen honk in Het Oude Postkantoor.
Hendrik-Ido-Ambacht
Hendrik-Ido-Ambacht heeft nog steeds zijn oude dorpskern met een stokoude kerk en daartegenover een oud pand, waarin het Historisch Genootschap Museum Den Brommert is gevestigd. In het dorp werden tussen 1950 en 2020 naar schatting 11.000 huizen gebouwd, waarvan 3.700 in en rond het centrum, 3.200 in de wijk Krommeweg en 4.100 in de Volgerlanden. De wijk de Volgerlanden sluit inmiddels naadloos aan op de wijk Walburg in Zwijndrecht. Het kloppende winkelhart van Hendrik-Ido-Ambacht is Winkelcentrum De Schoof.
Ontgroening
Zwijndrecht, Hendrik-Ido-Ambacht en Ridderkerk zijn al vrijwel met elkaar en het zuidelijke deel van Rotterdam vergroeid. De Randstad rukt op en laat steeds minder over van het oorspronkelijk zo landelijke karakter van de Zwijndrechtse Waard.
Het gebied rond Heerjansdam en het ten zuiden van de Waal liggende deel van Rijsoord kunnen samen met Sandelingen-Ambacht als ‘de groene longen’ van de Waard worden beschouwd. Deze gebieden nodigen uit om te worden gekoesterd. Laten we er zuinig op zijn!
