De Sint Lambertus
De kerk werd tussen 850-950 gebouwd langs de dijk en maakte onderdeel uit van het bisdom Luik. De beschermheilige van Luik is Sint Lambertus, de patroonheilige van de textielarbeiders. Hij was een bisschop die daar lang voor de stichting van de Sint Lambertus geleefd heeft. Hij voerde strijd tegen armoede en machtsmisbruik. De Sint Lambertuskerk maakte deel uit van het kapittel van Thorn, dat over het beheer van Sint Lambertus ging. Een deel van haar kerkelijke leven heeft de Sint Lambertus bekend gestaan als familiekerk. Er waren ook banden met het klooster in het naastgelegen Zennewijnen. Vanaf de dertiende eeuw werd de kerk gebruikt door de Duitse Orde en onder het bestuur van de benedictijner Paulus Abdij (klooster) te Utrecht geplaatst. Na de reformatie eind zestiende eeuw ging het snel bergafwaarts met veel katholieke kerken. Ze werden protestants of niet meer gebruikt zoals de Sint Lambertus. Vanaf 1677 werd de Sint Lambertus afgebroken.
De Sint Maarten
De Sint Maarten werd in 1028 gesticht als de Sint Martinuskerk door het bisdom Utrecht. De patroonheilige van het bisdom Utrecht is Sint Maarten. De moederkerk stond in Wadenoijen en heeft als zodanig gefungeerd in het Rivierenland. Door een overeenkomst uit 1237 werden zowel de Sint Lambertus als de Sint Maarten aan de Sint Paulus Abdij vastgehecht. De Sint Maarten is een laatgotische dorpskerk en sinds de reformatie in gebruik als hervormde kerk. Onderdelen van de Sint Lambertus zijn gebruikt bij een reparatie van de Sint Maarten. Het schip is vernieuwd in 1858 en het gotische koor in 1955. De preekstoel is uit 1662 en het orgel stamt uit 1859, net als de inrichting die simpel is met wat rouwborden aan de muur. De kerk wordt als onmisbaar gezien voor de leefbaarheid van het dorp in tijden van trouw, doop en rouw en door het luiden van de klok.
Archeologisch onderzoek
Dankzij onderzoek van Rudy van Ooyen kwam een deel van de geschiedenis van de Sint Lambertus aan het licht. Aan de hand daarvan is er door de gemeente Neerijnen een onderzoek gestart door de Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek uit Amersfoort en het bureau RAAP. Ontdekt werd dat er nog fundamenten en een begraafplaats van de Sint Lambertus liggen, deels in of onder de Waalbandijk. Door woningbouw op deze vindplaats is het niet meer mogelijk verder onderzoek te doen naar de banden en verbanden tussen de kerken onderling, de kloosters in de buurt en dorpelingen.
Bronnen:
- St. Lambertus kerk te Ophemert een inventariserend archeologisch onderzoek, Amsterdam 2003 RAAP –notitie 459.
- Begraven maar niet vergeten, Het bedreigde bodemarchief op de Sint Lambertus locatie te Ophemert: Mededelingen van de Historische Kring West-Betuwe 30; 2002; nr. 1.
Rechten
Hans van Burk, CC-BY-NC
