Het landschap is altijd in beweging. Zeker in Nederland: een land aan zee, waar grote rivieren doorheen stromen en waarbij de helft onder zeeniveau ligt. Wie oude kaarten van Nederland bekijkt, ziet dat het er in honderden jaren steeds anders uitziet. Soms stroomt een gebied onder, soms geeft het water een stuk land terug. Het is het werk van de natuur zelf, maar steeds vaker ook van de mens, die droge voeten wil houden.
Kwelders en terpen
Een stukje Nederland dat er vroeger heel anders uitzag, is het gebied waar nu Leeuwarden ligt. Daar lag de Middelzee, een zeearm middenin wat nu de provincie Friesland is. Dit water wordt ook wel Boorndiep genoemd. In het gebied waren veel kwelders: stukken land die regelmatig overstroomden. Daarom gingen de eerste mensen terpen bouwen: heuvels om op te wonen. Het water was een bedreiging, maar bood ook kansen. In de lagere gebieden hielden mensen vee, terwijl de hoge gedeelten geschikt waren voor akkerbouw.
Schepen
In het gebied stroomde ook een riviertje: de Ee. Aan het begin van de middeleeuwen gingen steeds meer mensen aan de rivier wonen. De directe ligging aan het water zorgde ook voor meer handel. Op de Middelzee werd daarom ook volop handelgedreven. Met schepen konden spullen worden gekocht en verkocht. Dat gebeurde in Leeuwarden, maar ook andere Friese plaatsen die aan het water lagen.
Een verdwenen zee
Die hele Middelzee, die bestaat niet meer. Vanaf de tiende eeuw is de zee langzaam dichtgeslibd: delen kwamen droog te liggen. Dit kwam door de natuur, maar ook doordat mensen meer dijken bouwden en stukken inpolderden. Rond het jaar 1300 was de Middelzee verdwenen. De rivier de Ee stroomt nog altijd, alleen niet meer dwars door Leeuwarden heen. Wie goed naar de straten en de straatnamen kijkt, kan in de stad nog wel de sporen zien, zoals de Eewal in de binnenstad. En ook de rivier de Boorne, ooit een stroompje uit de Middelzee, bestaat nog steeds. In Leeuwarden is het de zachte grond die doet herinneren aan de tijd dat het aan zee lag. En waar ooit het water was, wordt nu een nieuwbouwwijk gebouwd, met de toepasselijke naam: Middelsee.
De Canon van Leeuwarden is een initiatief van het Historisch Centrum Leeuwarden
