Na een aantal decennia monumentenzorg zonder wettelijke grondslag wordt in 1961 de eerste Monumentenwet vastgesteld. In die eerste jaren na de Tweede Wereldoorlog richt ons land zich op de wederopbouw. Het verdriet van de oorlog moet worden verwerkt, woningnood opgelost en er is een grote behoefte om vooruit te kijken en te moderniseren.
Dat gaat ten koste van veel oude gebouwen, zelfs van complete binnensteden. Op enorme schaal wordt gesloopt; per dag verlaten containers historisch materiaal onze steden en dorpen. De Monumentenwet 1961 is er daarom vooral op gericht zoveel mogelijk waardevolle gebouwen en structuren van vóór 1850 te beschermen.
"Na 1961 was het in Nederland niet meer mogelijk om historische bouwwerken zonder slag of stoot af te breken. De wet introduceerde een zorgvuldige procedure die het voor gemeentebesturen onmogelijk maakte om onbezonnen sloopvergunningen te verlenen voor het gebouwde erfgoed." Vincent van Rossem over een halve eeuw Monumentenwet.
Stads- en dorpsgezichten
Met de inwerkingtreding van de Monumentenwet in 1961 wordt het mogelijk beschermde stads- en dorpsgezichten aan te wijzen op basis van schoonheid en karakter van het geheel. Daartoe werd een systematiek ontwikkeld voor het inventariseren en waarderen van historische ruimtelijke structuren van vóór 1850, met een nadruk op het (historische) beeld en de beleving van het gebied. De waarderingscriteria hiervoor waren: schoonheid, onderlinge ruimtelijke of structurele samenhang en/of weten- schappelijke of cultuurhistorische waarde. Voor de gezichten tot 1850 werden daarnaast in de praktijk ook de structurele en visuele samenhang (gaafheid) en de herkenbaarheid van het ontwikkelingsproces en het functionele karakter als criteria gehanteerd. Vanaf de jaren tachtig vond een herinventarisatie van stads- en dorpsgezichten plaats, waarbij niet alleen naar het behoud van historische gezichten werd gekeken, maar ook naar het verantwoord inpassen van nieuwe functionele ontwikkelingen.
Meer informatie
Lees meer op wikipedia.nl, tweedekamer.nl en dbnl.org.
Beeld: in Zierikzee,