W drugiej połowie XVIII stulecia złoty wiek Republiki Zjednoczonych Prowincji wydawał się być przeszłością. Handel zdominowała Anglia, przyćmiewając tym samym Republikę. Wprawdzie rozrastał się sektor finansowy, ale nie rozwiązało to problemu dużego bezrobocia. W polityce międzynarodowej Republika także prawie się już nie liczyła. Doświadczono tego boleśnie podczas czwartej wojny angielsko-holenderskiej (1780-1784), w której Republika nie była już w stanie przeciwstawić się Anglii.
W czasie kryzysu pojawiła się nowa siła polityczna: obywatele, których dotychczasowy wpływ na rządzenie krajem lub miastem był znikomy. W namiestniku Wilhelmie V widzieli swoistego dyktatora odpowiedzialnego za kryzys, jaki dotknął kraj, a w niektórych regentach - jego figurantów. Ci krytycznie nastawieni obywatele nazywali siebie "patriotami". Niektórzy regenci przeszli na ich stronę.
26 września 1781 roku ukazał się nielegalnie anonimowy pamflet patriotów "Do ludu Holandii", po którym polityczne dyskusje na dobre rozgorzały. Powstały dwa stronnictwa: z jednej strony zwolennicy Wilhelma V, z drugiej patrioci. Oba bardzo często posługiwały się pamfletem politycznym. Kraj zalała fala ulotek, karykatur i periodyków, jak wpływowy De Kruyer. Analizowano w nich ustrój republiki, przyczyny upadku i proponowano rozwiązania. Stopniowo pojawiały się w dyskusji nowe elementy. Coraz większą rolę zaczynało odgrywać poczucie narodowej wspólnoty i duma z własnego kraju. Ludzie czuli się nie tylko mieszkańcami miasta czy regionu, ale również obywatelami swojego ojczystego kraju, który, jak utrzymywali patrioci, powinien się zorganizować jako polityczna jedność. Punktem spornym była kwestia reprezentowania obywateli w polityce.
Patrioci tworzyli "korpusy" (vrijkorpsen), rodzaj stowarzyszeń uzbrojonych obywateli chcących przejąć władzę. Wilhelm V nie czuł się już bezpiecznie w opanowanej przez patriotów Hadze i wycofał się do Nijmegen. Tymczasem król pruski, za namową swojej siostry Wilhelminy, żony namiestnika, wysłał w 1787 roku swoje wojska w celu przywrócenia porządku. Oddziały patriotów nie były w stanie przeciwstawić się dobrze wyszkolonym pruskim żołnierzom. Mimo to osiem lat później, w 1795 roku, Republika Zjednoczonych Prowincji upadła. Stary reżim został obalony z pomocą francuskich rewolucjonistów, którzy wsparli działających w podziemiu patriotów.
