Nadat Haarlem in 1581 voor de gereformeerde godsdienst
had gekozen, waren de katholieken onzichtbaar. Toch bleef een groot
deel van de bevolking bleef het katholieke geloof trouw.
Het duurde tot het einde van de 19de eeuw voordat het
katholieke volksdeel weer zichtbaar werd in het straatbeeld. Maar
dan ook in volle luister. Sinds de grondwetswijziging van 1848
hadden de Nederlandse katholieken veel meer mogelijkheden zich te
organiseren en dat lieten ze duidelijk blijken. Ze sloegen aan het
bouwen. Te beginnen met een nieuwe parochiekerk, de Sint
Bavo, in neogotische stijl.
Onderwijs en zorg
Maar het bleef niet bij deze kerk. Ook het onderwijs en de
zorg moesten georganiseerd worden. Het Sint Antoniusgesticht achter
de kerk verzorgde het onderwijs voor meisjes, bevatte een
Zusterhuis en bood zorg aan ouderen. De Sint Jozefschool aan de
Herenweg verzorgde het onderwijs aan jongens. Daarnaast verrees een
Verenigingsgebouw. Dat werd geflankeerd door een Broederhuis voor
de broeders van de la Salle en door de Henricus-MULO. (De
katholieke congregatie De la Salle zette zich in voor goed
onderwjis en is vernoemd naar Johann Baptiste de la Salle.) Aan de
Kerklaan verrees in volle breedte het Sint Bavogesticht, ook een
zorginstelling.
Alles bij elkaar een omvangrijk en samenhangend geheel, dat het
katholieke onderwijs en verenigingsleven gestalte en structuur
geeft. Een katholiek bolwerk dat de hele omgeving beheerst. Zusters
en broeders in hun karakteristieke habijt nemen al dit
sociaal-culturele werk voor hun rekening.
Kleinseminarie
De bloei van het katholieke leven lijkt geen grenzen te
kennen. In 1920 koopt de bisschop van Haarlem de buitenplaats 't
Clooster aan en laat daar door de architect Jan Stuyt een gebouw
ontwerpen dat als zijn nieuwe kleinseminarie moet gaan
functioneren. Voor zijn toekomstige priesters kan het gebouw niet
mooi genoeg zijn. Hageveld staat er nog altijd.
Aan het Valkenburgerplein verrijst in dezelfde jaren de
Maria-Hemelvaartkerk. Op de Molenwerfslaan openen de Sint
Augustinusscholl voor jongens en meisjes en de Aloysiusschhol voor
jongens hun deuren. En ten slotte wordt aan de Lanckhorstlaan de
Jacobaschool gebouwd. Het katholieke onderwijs staat als een
huis.
Congregaties van zusters
Ook Congregaties van zusters weten Heemstede te vinden. De
Congregatie van de zusters van de Voorzienigheid koopt in 1950 de
buitenplaats Bosbeek en vestigt daar haar moederhuis. De
Congregatie van de zusters Augustinessen koopt in 1946 de
buitenplaats Meer en Berg en vestigt daar onder de naam
Mariënheuvel haar moederhuis. In Aerdenhout had de Congregatie van
de zusters Franciscanessen van Salzkotten reeds in de jaren twintig
de buitenplaats Boekenrode aangekocht om daar haar moederhuis te
vestigen (het huidige klooster Alverna).
De eerste scheuren
De bloei van dit katholieke leven staat bekend als het
'rijke roomse leven'. De maatschappelijke en culturele doorbraak
van de jaren zestig brachten de eerste barsten en scheuren aan in
deze katholieke zuil. De katholieken hadden hun plaats in de
Nederlandse samenleving veroverd, maar werden nu ingehaald door
nieuwe maatschappelijke ontwikkelingen. In Heemstede en Bennebroek
zijn echter nog steeds veel bouwwerken uit de katholieke bloeitijd
bewaard gebleven.
![](/image/2017/7/1/irisboter_erasmus-565315636.jpg%28mediaclass-window-plate-bg.6a3bbecb5dc2f740a0ed20a935895a4cda45a620%29.jpg)
-
Erasmus uit Rotterdam
Erasmus wordt rond 1466 in Rotterdam geboren als zoon van een ongetrouwde priester en zijn huishoudster: een schandaal in die tijd. Maar Erasmus wordt een van de beroemdste geleerden van Europa. Kort na zijn dood in 1536 maakt Rotterdam een houten standbeeld voor hem. Een bronzen opvolger, gemaakt in 1622, staat er nog altijd.
-
Erasmus schreef 'Lof der Zotheid'
In zijn bekendste boek, Lof der zotheid, spot Erasmus met de slechte eigenschappen van mensen. Ze zijn hebberig, gierig, ijdel en nemen zichzelf veel te serieus. Dat geldt ook voor bestuurders van de wereld en voor leiders van de kerk. Door net te doen alsof een zot het verhaal vertelt, probeert Erasmus te voorkomen dat iedereen boos op hem wordt.
-
Erasmus verzamelde spreekwoorden
Een spreekwoord is een korte uitspraak die een waarheid of wijsheid bevat. Erasmus verzamelde er meer dan 4600. Met je hoofd tegen de muur lopen, bijvoorbeeld. Of tot de tanden gewapend zijn. Of De kat de bel aanbinden. In 1559 maakte Pieter Bruegel een schilderij met deze drie spreekwoorden en nog veel meer andere. Kun je ze ontdekken?
-
Erasmus wist hoe het hoorde
Herken je deze jongen? Zijn moeder Beatrix zal hem vast verteld hebben, dat je niet in je neus hoort te peuteren. Dat is tegen de etiquette! Erasmus schreef in 1530 ook al een boekje met tips over hoe jongeren zich horen te gedragen. Erasmus' etiquetteboekje werd in één jaar wel 12 keer herdrukt. Het was dus erg populair. Vast alleen bij ouders...
-
Erasmus maakte een Bijbelvertaling
In de Middeleeuwen was er alleen een bijbel in de Latijnse taal. Erasmus had daar kritiek op. Hij vond de Latijnse vertaling niet goed genoeg. En hij vond dat ook gewone mensen de bijbel moesten kunnen lezen. Erasmus maakte een nieuwe vertaling in het Latijn, die daarna ook in het Duits en Nederlands werden vertaald. Toen kon iedereen de bijbel lezen.
-
Erasmus was een humanist
Erasmus was een van de eerste humanisten. Een humanist vindt dat je goed moet nadenken over hoe je met mensen, de wereld en jezelf omgaat: altijd met zorg en aandacht. Dat was toen een nieuwe manier van denken. Deze tekening van Leonardo da Vinci uit 1490 wordt vaak gebruikt als symbool van het humanisme: de mens staat in het middelpunt.
-
Erasmus' boeken werden gedrukt
In de Middeleeuwen werd elk boek met de hand overgeschreven. Boeken waren zeldzaam en duur. Dat veranderde in de tijd van Erasmus: rond 1450 werd de boekdrukkunst uitgevonden. Met een drukpers konden boeken sneller en goedkoper worden gemaakt. Daardoor konden veel mensen de gedrukte boeken van Erasmus kopen en lezen.
Vensterplaat Erasmus. Voor docenten: Vensterles groep 5-8. Illustratie: Iris Boter.
![](/image/2017/7/1/irisboter_erasmus-565315636.jpg%28mediaclass-media-thumb.919ec29506596ebdcb84c770c7b572639982ebbb%29.jpg)
Vensterplaat