1995

Serebrenitza

Barışı Korumanın Çıkmazları

Periode
Tijd van televisie en computer

6 Temmuz 1995'te Bosnalı Sırp General Mladiç'in birlikleri, Ortodoks Sırp bölgesi içinde kalmış ve Hollanda taburu Dutchbat III tarafından korunan Müslüman Boşnak yerleşim birimi Serebrenitza kasabasına doğru ilerlemeye başladı. Saldırıya geçen bu birlikler, fazla bir mukavemetle karşılaşmadan Müslümanlar için güvenli olan bu yeri, altı gün sonra kontrol altına aldı. Müslüman erkeklerin çoğu, kuşatılmış kasabayı, kaçıp kurtulma denemesi olarak daha önce terk etmişlerdi. Ancak bunların çoğu, Sırpların eline esir düştü. Sırplar, öncelikle orada bulunan Hollandalı Birleşmiş Milletler Barış Gücü askerlerinin yardımıyla kadın ve çocukları erkeklerden ayırdıktan sonra geriye kalan Müslümanları otobüslere bindirip götürdüler. Kısa bir süre sonra erkeklerin çoğu (en azından 7000 kişi) Sırplar tarafından öldürüldü. Hollandalı askerlerden bazıları neler olacağını tahmin ettiğini, fakat işlenen cinayetleri bizzat gözleriyle görmediğini ifade etti. Sırplar, Hollandalı askerlerin güvenli bir biçimde Zagreb'e gitmesine izin verdi. Hollandalı askerler burada Hollanda Başbakanı Wim Kok ve Hollanda Prensi Willem-Alexander tarafından karşılandı.

'Hollanda taburu Dutchbat III'ün gözleri önünde' katliam yapıldığı haberleri Hollanda medyasına yansıdığında, Hollandalı askerlerin Müslüman kasabası Serebrenitza'yı Bosnalı Sırplara karşı korumak zorunda olup olmadığı ve koruduğunda belki bu soykırımı engellemiş olup olmayacağı sorusu gündeme geldi. Başlangıçta dikkatler özellikle askerlerin yaptıkları ya da yapmadıkları üzerindeydi, fakat çok geçmeden sorumluluğun onların üzerine atılamayacağı anlaşıldı. Askerlere verilen yetki, talimatname ve emirlere göre ülkedeki savaşa katılmaları yasaklanıyordu. Eylül 1996 tarihinde Hollanda Savaş Belgeleme Enstitüsü (het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie - NIOD), Hollanda hükümeti tarafından bu felaketin sorumluluğunun tam olarak kimde olduğunun araştırılması işiyle görevlendirildi. NIOD raporu 2002 yılında yayınlandıktan sonra, Başbakan Kok, Serebrenitza'daki katliamın siyasi sorumluluğunu üstlendi ve istifa etti.

Hollanda ordusu, askeri birliklerin dünyanın çeşitli bölgelerinde barış anlaşmalarının uygulamaya geçirilmesini Birleşmiş Milletler adına gözlemlediği Birleşmiş Milletler'in barışı koruma operasyonlarına, daha ilk günden itibaren katılmıştır. İlk Birleşmiş Milletler görevi 1948'de İsrail'deydi. Bu tür görevlerde devamlı ortaya çıkan sorun, güç kullanımı konusundaki talimatlardır. Ordu, böylesine tehlikeli bir ortamda ne yapma ve ne yapmama yetkisine, iznine sahiptir? Hollandalı askerlerin yurtdışına gönderilmesi konusunda son sözü söyleyecek makam Hollanda Parlamentosu'dur. Hükümetin Birleşmiş Milletler ile gönderilecek askeri birliklerin silahlanma derecesi ve askerlerin kullanma yetkisine sahip olduğu gücün türü konusunda yaptığı anlaşmalara Parlamento'nun onayı gerekmektedir. Bu, en sonunda, Hollanda askeri birliklerinin görevlerinin ve gittikleri yerde karşılaşacakları tehlikelerin hesabının, değerlendirmesinin yapıldığı yerin Hollanda Parlamentosu olacağı anlamına gelmektedir. Serebrenitza'daki katliamdan sonra, Hollanda Parlamentosu'nun mümkün olan en iyi biçimde bilgilendirilmesi gerektiği gerçeği bir kez daha saptandı.

Serebrenitza, Hollanda'da çok derinden hissedilen izler bıraktı. Yurt dışına askeri birlik gönderirken daha büyük çaplı tereddütlere ve daha fazla dikkatli davranmaya neden oldu. Ancak Hollanda'nın olayların uzağında durmasına ve uluslararası alandan gelen askeri destek isteklerini geri çevirmesine yol açmadı, çünkü Hollanda, uluslararası siyasette ve barışı koruma politikasında rol oynamaya devam etmek istiyor.

Burgeroorlog in Bosnië-Herzegovina

In het vroegere Joegoslavië in Midden-Europa woonden verschillende volken samen in één land. In 1990 valt het land uit elkaar omdat de volken niet meer samen willen leven. Vanaf 1991 ontstaan er burgeroorlogen tussen de verschillende bevolkingsgroepen. Ook in Bosnië-Herzegovina.

Er zijn veel verschillen tussen de bevolkingsgroepen in Joegoslavië. Sommigen zijn moslim, anderen christen. Sommigen voelen zich Serviër, anderen Bosniër of Kroaat. Ook spreken ze verschillende talen.

President Tito weet er lange tijd voor te zorgen dat Joegoslavië ondanks alle verschillen een eenheid blijft. Als hij sterft wordt het steeds onrustiger in het land. De verschillende volken willen land voor zichzelf, waar alleen hun volk leeft. Joegoslavië begint uit elkaar te vallen. Er ontstaan verschillende landen, meestal op een bloedige manier.

Eén van de landen waar oorlog wordt gevoerd is Bosnië-Herzegovina. Hier wonen Bosniërs en Serviërs. De Bosniërs zijn moslim, terwijl de Bosnische Serviërs christen zijn. De Bosnische Serviërs willen een groot stuk land voor zichzelf, zonder Bosnische moslims. De Bosnische moslims verzetten zich hiertegen.
Nederlanders op vredesmissie

De oorlog in Bosnië-Herzegovina wordt steeds erger. De Verenigde Naties proberen de oorlog te beëindigen door speciale soldaten ('blauwhelmen') op 'vredesmissie' te sturen. Nederland is één van de landen die gaan helpen. De Nederlandse blauwhelmen krijgen een legerbasis bij het Bosnische stadje Srebrenica.

De Nederlandse soldaten krijgen de codenaam 'Dutchbat'. Dutchbat mag niet zelf vechten, maar moet in de gaten houden dat de Bosnische Serviërs de Bosnische moslims niet aanvallen. Hierdoor hebben de Dutchbat-soldaten alleen lichte wapens, en maar 10 kogels per persoon. Ze kunnen dan ook niet op tegen het leger van de Bosnische Serviërs.

Na de oorlog komt er veel kritiek op de vredesmissie. Veel mensen denken dat de ramp in Srebrenica voorkomen had kunnen worden als Dutchbat meer wapens had gehad en wel tegen de Bosnische Serviërs had mogen vechten.

Er komt een groot onderzoek naar de vredesmissie. Het Nederlandse kabinet onder leiding van minister-president Kok voelt zich verantwoordelijk, en treedt af. De ramp in Srebrenica is een zwarte bladzijde in de Nederlandse geschiedenis. De regering is voorzichtiger geworden in het uitvoeren van vredesmissies.
Generaal Ratko Mladić

In de oorlog in Bosnië-Herzegovina stonden het Bosnisch Servische leger en de Bosnische moslims tegenover elkaar. Generaal Ratko Mladić leidde het Bosnisch-Servische leger. Mladić wordt verantwoordelijk gehouden voor de aanval op Srebrenica. Al voor deze aanval werkte hij mee aan het vermoorden van grote groepen Bosnische moslims.

Mladić wil niet gestraft worden voor zijn daden en probeert zijn straf te ontlopen. Pas op 26 mei 2011, zestien jaar na de aanval op Srebrenica, wordt hij opgepakt in het huis van een familielid. In Den Haag wordt er een rechtszaak tegen hem gevoerd door een speciale rechtbank. Hier worden ook andere mensen berecht die een rol hadden in de oorlog in Bosnië-Herzegovina.

Eén van die mensen is een officier uit het Bosnisch-Servische leger, Naser Orić. Tijdens de oorlog in Bosnië-Herzegovina had Orić de leiding over een deel van het Bosnisch-Servische leger bij Srebrenica. Hij wordt verantwoordelijk gehouden voor het aanvallen van Bosnisch-Servische dorpen. Bij deze aanvallen werden gebouwen in brand gestoken en de Bosnisch-Servische inwoners vermoord. Het zijn dus niet alleen de Bosnische Serviërs geweest, die wreedheden hebben begaan. Zoals in bijna elke oorlog ligt het ingewikkelder.
De Nederlandse legerbasis

De legerbasis van de Nederlandse Dutchbat-soldaten is het terrein van een oude accufabriek bij Srebrenica. Wanneer de Bosnische Serviërs steeds dichterbij komen, vluchten er grote groepen Bosnische moslims naar de Nederlandse basis. Hier hopen ze veilig te zijn voor de Bosnische Serviërs. Maar lang niet iedereen kan in de oude fabriek slapen.

Dutchbat besluit dat bejaarden, zieken en kinderen voorrang krijgen. De rest moet buiten blijven. Op een gegeven moment zijn er wel 40.000 mensen op het kleine terrein. De legerbasis raakt overvol.

Helaas wordt ook de legerbasis van de Nederlandse soldaten aangevallen door de Bosnische Serviërs. De Nederlanders krijgen van de legerleiding van de Verenigde Naties geen toestemming om zich met hun wapens te verdedigen. Ook een verzoek om de Nederlandse legerbasis met vliegtuigen ('luchtsteun') te komen verdedigen, wordt door de VN afgewezen.

De Nederlandse soldaten kunnen dus niets anders dan doen wat de Bosnische Serviërs zeggen. Zij bepalen wat er gaat gebeuren en de Nederlandse soldaten staan machteloos.
Vluchten naar de bergen

In Srebrenica worden de Bosnische moslims beschermd door de Nederlandse soldaten. Maar als het Bosnisch-Servische leger steeds dichterbij komt, vluchten zo'n 15.000 Bosnische moslims de bergen in, op zoek naar veiligheid. De helft hiervan wordt alsnog vermoord door de Bosnische Serviërs, die de moslims de bergen in volgen.
Scheiden van mannen en vrouwen

Op 11 juli 1995 valt het Bosnisch-Servische leger de Nederlandse legerbasis bij Srebrenica binnen. De Bosnische vluchtelingen en de Nederlandse soldaten worden ingesloten. De Bosnische Serviërs willen dat alle mannen en jongens worden gescheiden van de vrouwen, kleine kinderen en bejaarden. Er worden bussen uit Srebrenica gehaald om ze te kunnen wegvoeren.

De Servische soldaten selecteren de mensen. De vrouwen, kleine kinderen en bejaarden moeten in de bussen gaan zitten. De mannen en jongens blijven achter.

Behalve de Serviërs weet op dat moment nog niemand wat er precies zal gaan gebeuren. Later worden ook de mannen en jongens in bussen weggevoerd. Op een andere plek worden zij vermoord. Meer dan 8000 Bosnische jongens en mannen komen om het leven.
Genocide in Bosnië-Herzegovina

Dit is een monument voor de slachtoffers van de aanval op Srebrenica. Op het monument zijn de namen van de slachtoffers van de oorlog te lezen. Op de achtergrond zie je de begraafplaats. De moord op de Bosnische moslimmannen in Srebrenica wordt 'genocide' genoemd.

Genocide is het woord voor het vermoorden van grote groepen mensen om hun geloof en/of hun afkomst. Vaak is er van tevoren een plan gemaakt, maar na afloop wordt dat door de daders meestal ontkend.

In juli 1995 werden in Srebrenica bijna 8000 Bosnische moslimmannen- en jongens weggevoerd. Ze worden naar verschillende plekken gebracht langs de rivier de Drina. Veel slachtoffers worden geblinddoekt. Soms worden ook hun handen en voeten vastgebonden. Daarna worden ze vermoord.

De Bosnische Serviërs proberen de slachtoffers te verstoppen door ze in grote massagraven bij elkaar te leggen. Hierdoor is het na de oorlog moeilijk om de mensen terug te vinden en te ontdekken wie ze waren. Nog steeds worden er graven gevonden van jongens en mannen die werden vermoord in de oorlog in Bosnië-Herzegovina.
Ook voor Dutchbat een ramp

De genocide in Srebrenica is in de eerste plaats verschrikkelijk voor alle vrouwen en kinderen die hun mannen, vaders, zoons en broers moeten missen. Maar ook voor de soldaten van Dutchbat is het een ramp. Zij waren machteloos toen er veiligheid van hen verwacht werd. Veel ex-soldaten kunnen daar nog steeds niet van slapen.

Het waren vaak jonge mannen en vrouwen die als Dutchbat-soldaat naar Srebrenica moesten. In het begin probeerden ze er het beste van te maken. Ze sloten vaak vriendschap met de Bosnische bevolking en met de kinderen.

Maar toen het erop aan kwam, konden ze de Bosnische moslims niet verdedigen tegen het Bosnisch-Servische leger. Dat geeft een verdrietig, boos en machteloos gevoel, waar sommige soldaten de rest van hun leven last van blijven houden. Het woord daarvoor is 'oorlogstrauma'.