De auteur van Ministers voor de schone schijn, H.A.J. Coppens, benoemt de industriële revolutie en de Tweede Wereldoorlog als historische markeringen die centraal waren voor het ontstaan van het ontwikkelingsvraagstuk. Tijdens deze periodes ontstond het besef dat dat de 'rijke' landen medeverantwoordelijk waren voor de omstandigheden in de koloniale en andere 'achtergebleven' gebieden. Hier uit ontstond het idee dat deze gebieden moesten worden bijgestaan met kennis, kapitaal en goederen. Dit idee kreeg handen en voeten met het codificeren van het Handvest van de Verenigde Naties op 26 juni 1945.
Nederland was vlak na de oorlog amper met ontwikkelingssamenwerking bezig. Na de Tweede Wereldoorlog werd de neutraliteitspolitiek afgezworen, maar duurde het lang voordat de alternatieve oriëntaties gewend waren. Daarnaast, was Nederland in deze periode te druk bezig met zijn eigen wederopbouw en de dekolonisatie van Indonesië. Naast een paar gemotiveerde ambtenaren en wetenschappers leefde het idee van ontwikkelingssamenwerking nog amper onder de mensen. Politieke partijen hadden bijvoorbeeld nauwelijks aandacht voor het buitenlandse beleid in hun verkiezingsprogramma.
Tot 1948 was er weinig interesse in de VN en aandacht voor ontwikkelingssamenwerking. Het Nederlandse optreden in de kwestie van de Indonesische onafhankelijkheid zorgde dat Nederland in een geïsoleerde positie terecht kwam binnen de Verenigde Naties door de internationaal-politieke reacties van de andere leden. Nederland hoopte met positieve daden in de VN zijn imago te herstellen en daarnaast kwamen er vanuit Indonesië een grote groep met bestuurlijke en tropische ervaring die via de VN ergens anders konden worden ingezet.
Nota's:
Bronnen:
- Soest, Jaap van (1975), Het begin van de ontwikkelingshulp in de Verenigde Naties en in Nederland, 1945-1952
- Nekkers, J.A. & P.A.M.Malcontent, red. (1999), De geschiedenis van vijftig jaar Nederlandse ontwikkelingssamenwerking, 1949-'99, Sdu Uitgevers, Den Haag
- Beerens, H & M.Broere (2004), Een bewogen beweging; een halve eeuw mondiale solidariteit, KIT Publishers, Amsterdam
- Coppens, H.A.J. (2019), "Ministers voor de schone schijn? De eerste vijf ministers voor Ontwikkelingssamenwerking van Nederland", Hoofdstuk 2 Voorgeschiedenis 1945-'65
