Van kloosterscholen tot modern onderwijs
In de Middeleeuwen zijn er ‘kloosterscholen’. Die leiden jongens op tot priester. Ook gewone jongens kunnen er les krijgen.
Vanaf 1500 ontstaan er in steden en dorpen scholen waar ook meisjes les kunnen krijgen. Jongens en meisjes van alle leeftijden zitten door elkaar. Vaak is het de koster die les geeft in zijn schuur. Ieder kind krijgt opdrachten. Bij de lessenaar van de meester worden die nagekeken. In Waalre is er een schooltje op de hoek van de Hoogstraat en Markt. In Aalst is er een aan het Kerkeind, waar nu de Gestelsestraat is.
Na de Vrede van Münster in 1648 krijgen de protestanten de macht in Brabant, zie het venster Alstorphius. Ze stellen een protestantse koster aan, die ook schoolmeester is De katholieke inwoners sturen stiekem hun kinderen naar hun eigen geheime schooltjes. De protestantse onderwijzer staat voor een lege klas.
In 1672, het Rampjaar, bezetten de katholieke Franse legers Brabant en krijgen de katholieken hun kerken terug. Maar de soldaten veroorzaken zoveel overlast dat de vreugde snel verdwijnt. Na het vertrek van de soldaten beginnen protestanten en katholieken beter met elkaar om te gaan. De protestanten stoppen met bekeren en de katholieke kinderen gaan naar de protestantse school.
Na de Franse tijd verandert het onderwijs. Leerlingen krijgen niet meer individueel les, maar worden in groepjes van dezelfde leeftijden verdeeld. Er komen ook nieuwe hulpmiddelen, zoals het schoolbord, schrijfplankje en schoolplaten.
Scholen in Aalst en Waalre vroeger
In Waalre is in 1830 Willem Swaane de onderwijzer. Zijn vrouw heeft een kruidenierswinkel en de kinderen merken het in de klas als hun ouders geen klant zijn….
Vanaf 1875 is Peter (‘Peer’) Sloots er de schoolmeester. Hij is een goede, maar eigenwijze onderwijzer. Hij weigert de pastoor toe te laten in zijn klas voor catechismuslessen; daarvoor moeten de kinderen maar naar de (koude) kerk.
Zijn avondlessen trekken leerlingen uit de verre omgeving. Tijdens de avondlessen neemt hij de leerlingen mee naar buiten om hen de sterrenhemel te laten zien. Hij moedigt ouders aan om slimme kinderen door te laten leren.
In de klas houdt hij het lekker warm en deelt hij leien, pennen en potloden uit op kosten van de gemeente. Burgemeester en wethouders zijn dit gedrag zat. In 1894 willen ze hem ontslaan, met als reden dat het onderwijs te wensen overlaat; dat hij de gemeente op kosten jaagt en dat hij ondanks een verbod privélessen geeft. De zaak komt bij de Raad van State, die het ontslag verwerpt. Hij blijft onderwijzer. De overwinning wordt in 1895 in Waalre gevierd met feest, geruzie in de herbergen en stenen door de ruiten van tegenstanders. Vandaag de dag wordt Peer Sloots nog steeds geëerd in Waalre: de Meester Slootsweg bij Kindcentrum De Wilderen is naar hem vernoemd
In Aalst is Theo Senecaut een bekende onderwijzer. Hij tekent de 14 kruiswegstaties (link maken) voor de OL Vrouw Presentatiekerk, die helaas in 1969 zijn verdwenen. Hij is ook organist, koorleider en betrokken bij de oprichting van Fanfare De Volharding.
In 1909 komt er een katholieke meisjesschool in Aalst, opgericht door de Veghelse Franciscanessen. Alle klassen krijgen drie uur handwerken per week.
In die tijd worden kinderen veel strenger gestraft dan nu. Zie ‘Filmpje’ hierboven. Het lijkt overdreven, maar zo ging het er op scholen echt aan toe.
Leerplicht
In 1901 wordt leerplicht ingevoerd in Nederland. Alle kinderen tussen 6 en 12 jaar moeten dan naar school. Daarna gaan de meeste kinderen werken. Wie hogerop wil, gaat naar de avondschool.
Kinderen moeten al vroeg gaan werken om thuis te helpen met zaaien of oogsten, of om een centje bij te verdienen in een fabriek. Stefan Zoetmulder (zie Bronnen) noemt een aantal voorbeelden uit Waalre: Wilhelmus Cornelis van Osch (geboren in 1894) moet in 1906 met zijn vader mee naar de sigarenfabriek van Swane, vermoedelijk als ‘bosjesmaker’, degene die het blad wikkelt om de tabak.
Hendricus Johannes Matheus van der Linden (geboren in 1898) valt op school op doordat hij zo mooi kan schrijven; in 1910 gaat hij bij de textielfabriek op kantoor werken. Hij haalt later vakdiploma’s en wordt beheerder van het postkantoor in Waalre.
Orde in de klas
Rond 1900 moest je heel erg netjes en gehoorzaam zijn: Je mocht nooit de juf of meester tegenspreken. Je moest opstaan als de juf of meester binnenkwam en je moest rechtop zitten, vaak met je armen over elkaar. Ook vroeger mocht je niet pesten. Als straf moest je in de hoek van de klas gaan staan. Je kon ook een tik op je vingers krijgen met een liniaal. Dat mag jouw juf of meester nu echt niet meer doen.
Omgaan met verschillen
Als kinderen vroeger bijvoorbeeld moeite met lezen hadden, vond men ze gewoon dom. Ze werden dan achter in de klas gezet, dan had niemand last van ze. Toen wist men nog niet wat dyslexie was.
Tegenwoordig hebben juffen en meesters veel meer aandacht voor verschillen tussen leerlingen. Wie de stof al snel begrijpt, mag zelfstandig gaan werken aan moeilijker taken. En wie iets niet meteen snapt, krijgt nog een keer uitleg.
Scholen in Aalst en Waalre nu
In onze gemeente zijn er vijf scholen. Vier in Aalst en een hele grote In Waalre. Er wordt over nagedacht om de Drijfveer te verhuizen naar Waalre Noord, zodat er een betere verdeling zal zijn over de twee dorpen.
OBS Ekenrooi
De Openbare Basisschool is opgericht in 1973. Samen met basisschool het Aalsterbos zit de OBS sinds 2012 in het pand van de Brede School aan de Maximiliaanlaan 1, in Aalst.
Het Aalsterbos
De Christoffelschool en de kinderopvang zijn vanaf 1 augustus 2024 verder gegaan onder een nieuwe naam: Kindcentrum Aalsterbos. De school zit in het pand van de Brede School aan de Maximiliaanlaan 1, in Aalst.
De Drijfveer
De Drijfveer is in de jaren ‘60 ontstaan uit een fusie tussen de Canisiusschool en de meisjesschool. De school kreeg toen de naam H. Hartschool, daarna werd het de Bonkelaar en nu dus De Drijfveer. De school staat aan het Willem Smuldersplein 5.
De Meent
De school is halverwege de jaren ‘60 gesticht door ouders die het belangrijk vonden dat hun kinderen naar een neutrale basisschool, zonder een vorm van geloofsovertuiging, konden gaan. De school staat aan de Anemonelaan 2.
In 1975 fuseren de jongensschool (hoek Hoogstraat-Markt) en de meisjesschool in Het Klooster tot Basisschool De Wilderen. De basisschool zit sinds 2014 in een nieuw gebouw aan de Meester Slootsweg 1a, samen met de kinderopvang. De school heeft in 2024 meer dan 500 leerlingen en zit bomvol. Er wordt gezocht naar een oplossing. De kwestie haalt Omroep Brabant.
