Op 27 maart 1413 krijgt Nijkerk stadsrechten van hertog Reijnout IV van Gelre. Hij wil namelijk een sterke vesting op de grens met ‘t Sticht. Deze rechten blijken echter ook een dure plicht: Nijkerk moet stadspoorten en muren bouwen ter bescherming van de stad, zodat het een ‘vest’ wordt. Omdat Nijkerk niet zoveel geld heeft als bijvoorbeeld Amersfoort, worden de stadspoorten van hout gemaakt in plaats van van steen, en als ‘muur’ worden aarden wallen opgeworpen. Langs de poorten en de wallen wordt een gracht gegraven. De naam van de huidige winkelstraat Singel herinnert aan deze tijd: het betekent ‘gracht om de stad’.
Gelukkig zijn er ook voordelen aan de stadsrechten verbonden: Nijkerkers krijgen het recht zelf hun stad te besturen en recht te spreken, en hoeven de hertog niet meer te volgen op krijgstocht. De verlening van stadsrechten in 1413 geeft in 1913, 1963 en 2013 aanleiding tot het vieren van eeuwfeesten.
Leestips:
- 'Brief, gegeeven in ’t jaer 1413, waer by de Veste van Nykerk beschonken werd met Stads gerechtigheyd', in: Arend van Slichtenhorst, XIV Boeken van de Geldersse Geschiedenissen (Arnhem 1654) 582. (Ter inzage in het archief van de gemeente Nijkerk.)
- Dion van Hooren, ‘De stad Nijkerk’, Oud Nijkerk. Tijdschrift van de Stichting Oud Nijkerk jaargang 27, nummer 1 (2008) 4-14.
- Dion van Hooren, ‘Stadsrechten van 1413’, in: Nijkerkse Prentenatlas. Ter gelegenheid van 600 jaar stadsrechten 1413-2013 (Barneveld: BDU Boeken, 2013) 42-43.
- P. de Zeeuw J. Gzn., Nijkerk door de eeuwen heen. Een kort verhaal over de geschiedenis van Nijkerk op de Veluwe (Nijkerk 1963; heruitgave in opdracht van Boek- en kantoorvakhandel Roodbeen & Van Hartskamp, Nijkerk 1994).
Rechten
Museum Nijkerk, CC-BY-NC
