In het Neolithicum, vanaf 10.000 v Chr. ontstaan op aarde de eerste landbouwgemeenschappen. Mensen geven hun nomadische bestaan op en beginnen zich op vaste woonplaatsen te vestigen, hoewel jagers-verzamelaars en boeren nog lange tijd naast elkaar leven. Vanaf het einde van de oude steentijd verbleven er jagers-verzamelaars in de Achterhoek. Teruggevonden werktuigen zoals pijlpunten wijzen er op dat de eerste bewoners zich rond 8.800 voor Christus in dit gebied waagden. Zij zwierven door het gebied en leefden van wat de natuur te bieden had. Uit archeologisch onderzoek van afvalhopen blijkt dat deze eerste Achterhoekers zich in leven hielden met vlees en vis. Het is onduidelijk of de diverse plaatsen in de loop der eeuwen permanent bewoond zijn gebleven. In de nieuwe steentijd vestigden de eerste boeren zich in het gebied. Vooral de hogere delen in het landschap waren voor hen aantrekkelijk. Dat geldt in het bijzonder voor hoogtes in de nabijheid van beken en andere (vroeger) waterrijke gebieden. Hier bevinden zich sporen van bewoning uit de steentijd.
Uit bodemvondsten in en rondom Zelhem kan geconcludeerd worden dat de eerste mensen in de Graafschap zich hier ophielden. Die vroegste aanwezigheid heeft alles te maken met de hogere ligging: de Zelhemse Enk (waarop ook het dorp ligt), de Baakse Kamp en de Halse Rug. Vele eeuwen lang stond 2/3 deel van de Achterhoek voortdurend onder water waardoor de mensen de hoogste gebieden opzochten. Vondsten uit de tijd tussen 10.000 en 5.000 v.C., waaronder heel kleine vuursteen voorwerpen/gereedschappen (microlieten) en wat grotere stenen voorwerpen laten zien dat in het gebied rond Zelhem gedurende duizenden jaren jagers rondzwierven zonder vaste woonplaatsen. Uit aardewerk scherven blijkt dat er rond Zelhem vanaf het midden van de bronstijd (Bronstijd: 2000-800 v.C.) mensen gewoond hebben. Onderzoek van grafheuvels en grafvelden heeft aangetoond dat de eerste meer permanente bewoning hier dateert van ongeveer 800 v.C.. Daarvoor moeten hier ook mensen gewoond hebben al zijn daarvan nog geen bewoningssporen gevonden.
