Sems
Jan Sems werd in 1572 geboren in Franeker. Hij werd opgeleid in Leiden tot landmeter en wiskundige. Polders, stadsuitbreidingen en vestingen heeft hij in kaart gebracht. Hij werd benoemd tot landmeter van Groningen en Friesland. Hij vestigde zich in de stad Groningen en kreeg opdracht van stadhouder Willem Lodewijk van Nassau om de grens te bepalen tussen de Groningse- en Drentse venen. Dat was een eervolle opdracht waar de Friese landmeter, samen met de landmeter van Drenthe, Johan de la Haye, mee aan de slag ging
Onduidelijke grens
Het grensgebied tussen Groningen en Drenthe was begin 17e eeuw voortdurend het toneel van onrust en spanningen. Zowel de dorpen in Drenthe als in Westerwolde hadden rond de es vaak een groot gebied van woeste grond, waar ze gezamenlijk hun kudde lieten grazen. Dat noemde men “de marke”. Stenen en bomen gaven in die tijd de grenzen tussen de marken van de dorpen aan. In 1611 stonden de boeren van Valthe en Onstwedde elkaar naar het leven. Koeien verdwenen zomaar uit de weidegronden en grensstenen werden verplaatst. Toen het grensgebied meer waarde kreeg omdat er turf kon worden gegraven, zorgde dit voor nieuwe problemen. Een duidelijker afbakening van de grenzen tussen de markegronden werd noodzakelijk!
Een rechtlijnige oplossing
Jan Sems bedacht een simpele oplossing. Vanaf het Zuidlaardermeer werd een rechte lijn getrokken, dwars door de venen langs de Hunze naar het gehucht Ter Haar noordelijk van Ter Apel. In de eerste versie, die op 2 maart 1615 gereed was, hoorde Ter Apel hierdoor bij Drenthe. Protesten van de stad Groningse, sinds kort eigenaar van de bezittingen van het de klooster, leidde tot een grenscorrectie. In die tweede versie (oktober 1615) kwam Ter Apel wel bij de provincie Groningen. Dit was natuurlijk weer tegen het zere been van de Drenten. De grens werd gemarkeerd met 23 stevige grenspalen.
Het Stadskanaal
Langs de Semslinie wilde de stad Groningen het Stadskanaal graven. Het kanaal liep van Bareveld tot Ter Apel, een afstand van 38 kilometer. Het kanaal had als belangrijkste functie het vervoeren van de turf naar de stad Groningen. Daarvoor werden ook zijkanalen gegraven, zoals de Drentse monden, maar ook naar Alteveer en Vledderveen. Maar de Stad maakte zich zorgen over het voortdurend gekibbel over de provinciegrens. Men wilde niet dat het kanaal door Drenthe kwam te lopen, omdat de opbrengst dan ook naar Drenthe zou gaan. Daarom zetten ze halverwege Stadskanaal het graven stop.
De Koningsraai
Groningen legde het probleem voor aan Koning Willem I toen die de stad bezocht. Deze stelde in 1817 de grens tussen Stadskanaal en de Duitse grens definitief vast. Zijn besluit legde de grens vanaf de Barkelasloot, de grens tussen Pekela en Onstwedde, verder naar het westen tot aan de Schaapsberg in Ter Apelkanaal, om vandaar naar de Munnikedijk en langs de Runde de Duitse grens te bereiken. Deze door Koning Willem I gewijzigde loop van de grens werd de Koningsraai genoemd. Om het kanaal weer dicht langs de grens te krijgen, kreeg het bij de latere watertoren een knik: de Ceresstraat.
Tijdbalk
|
Jaar |
Gebeurtenis |
|
1572 |
Geboorte Jan Sems. |
|
1600 |
Sems schrijft Practijck des Lantmetens. |
|
1615 |
Eerste versie van de Semslinie |
|
1817 |
Koning Willem I stelt de grens tussen Stadskanaal en de Duitse grens definitief vast. |
Zelf lezen:
Jan Sems trekt de grens in het veen tussen Groningers en Drenten
Er op uit:
Bezoek de kunstwerken van de Semslinie Kunstlijn.
Bronnen:
- Egbert Brink, Paul Brood e.a. - 400 jaar Semslinie, WBOOKS, Zwolle, 2015
- Landschapsbiografie van Westerwolde, Van Gorcum, Assen, 2021
- 250 Jaar Stadskanaal (diverse auteurs, 2009)
