Het paard is verstandiger dan zijn meester
In 1900 stond Nederland op het punt de eerste leerplichtwet te verwerpen, maar op het laatste moment werd deze met een meerderheid van één stem (50 voor, 49 tegen) aangenomen. Dit gebeurde doordat Graaf Francis David Schimmelpenninck, een uitgesproken tegenstander van de wet, te laat kwam door een val van zijn paard. Voorstanders grapten dat "het paard wijzer was dan zijn berijder", daarmee verwezen ze naar Schimmelpennincks afwezigheid. Dit lachwekkende voorval werd zelfs het onderwerp van een populair volksrijmpje.
Het invoeren van de leerplicht
In 1900 werd de leerplichtwet aangenomen, waardoor kinderen van 6 tot 12 jaar verplicht onderwijs moesten volgen. Deze wet kwam tot stand na jaren van discussie en politieke druk. Voorgaande wetten, zoals het Kinderwetje van Van Houten in 1874, hadden kinderarbeid in fabrieken al deels verboden. De leerplichtwet was een reactie op de groeiende industrialisatie en de behoefte aan een betere bescherming van de jeugd.
Impact op de maatschappij
De invoering van de leerplichtwet in 1900 had een grote, en een positieve impact op de Nederlandse maatschappij. Het verplicht stellen van onderwijs voor kinderen van 6 tot 12 jaar zorgde voor een fundamentele verandering in de manier waarop de samenleving naar onderwijs keek. Tegelijkertijd creëerde het gelijke kansen voor alle kinderen, ongeacht hun sociale achtergrond, en legde de basis voor een geletterde bevolking. Hierdoor werden de economische perspectieven van individuen verbeterd en werd de samenleving als geheel bevorderd.
Voorruitgang, maar nog altijd met beperkingen
Net zoals het Kinderwetje van Houten beperkt was tot de afschaffing van de kinderarbeid in de fabriek, was ook de leerplichtwet (in 1900) tot op zekere hoogte beperkt.
Kinderen in de landbouwsector waren vrijgesteld tijdens de oogstperiodes, terwijl meisjes thuis konden blijven om het gezin te verzorgen. Deze uitzonderingen, gebaseerd op traditionele genderrollen en economische behoeften, weerspiegelden de beperkte visie van die tijd op het onderwijs en op de rol van vrouwen in de samenleving.
De bijdrage van de invoering van de Leerplichtwet aan de rechtstaat en de parlementaire democratie
De invoering van de leerplichtwet in 1900 versterkte de rechtsstaat door het recht op onderwijs te waarborgen, wat essentieel is voor een goed functionerende samenleving.
Ook versterkte de leerplichtwet de parlementaire democratie door middel van wetgeving tot stand te brengen via het democratische proces. Het betrok volksvertegenwoordigers bij het nemen van beslissingen die een impact hadden op de educatie en toekomst van de samenleving, waardoor de democratische participatie werd vergroot.
