Friese trouw en Hollandse dukaten
Sicco van Goslinga was Fries edelman en diplomaat. Hij was een van de belangrijkste onderhandelaars bij de vrede van de Spaanse successieoorlog (1701-1713). Een alliantie van de Republiek, Engeland en het Heilige Roomse Rijk had weten te voorkomen dat Spanje en Frankrijk voortaan door vererving met elkaar zouden zijn verbonden. ‘Hoe kan een kleine natie toch zo’n kostbare oorlog zolang volhouden?’, vroeg de Franse koning Goslinga, toen ze elkaar de hand schudden. ‘Met Friese trouw en Hollandse dukaten kan men ver komen.’ Het is de vraag of het verhaal waar is, maar dat zo’n anekdote wordt doorverteld, zegt veel over het belang van Sicco van Goslinga.
Rijk en hoogstaand
Van Goslinga was zoon van een Friese regent en bovendien was hij van adel. Dat bood hem mogelijkheden. Hij werd geboren en overleed ook op een state. Zijn vader, jonker Johan van Goslinga, was grietman van Franekeradeel en zijn moeder, Fed Sophia van Cammingha, was vrijvrouwe van Ameland. In 1692 trouwde hij zelf ook met een vrouw van adellijke komaf: Johanetta Isaballa barones thoe Schwartzenberg en Hohenlansberg, erfvrouwe van Ameland. Al op jonge leeftijd behoorde jonker Sicco tot de allerrijkste Friezen. Net als veel jongens uit dergelijke kringen maakte Sicco na zijn studie in Franeker en Utrecht een studiereis, een ‘grand tour’, naar Frankrijk en Engeland. Evenmin was het uitzonderlijk – zij het dat hij er wel heel vroeg bij was – dat Sicco politieke carrière maakte.
Grietman
In 1687 werd hij benoemd tot curator van de Franeker universiteit en nog weer een jaar later volgde hij zijn overleden vader op als grietman. Veertig jaar lang was hij vervolgens een van de meest vooraanstaande regenten van Friesland. Ieder jaar werd hij door zijn grietenij gekozen om zitting te nemen in de Friese Staten en regelmatig benoemde dit college hem tot lid van Gedeputeerde Staten en ook als afgevaardigde naar het overkoepelende bestuur in de Republiek, de Staten-Generaal.
Investeren voor sleutelrol
De verklaring voor dit succes ligt voor de hand. Van Goslinga leefde in een tijd dat de adel in Friesland nog de kern uitmaakte van een kleine kring van Friese regenten. De Friese statenvergadering werd gedomineerd door het platteland en ongeveer tweederde deel van de dertig grietenijen in de plattelandskwartieren werd in de decennia rond 1700 weer bestuurd door een adellijke grietman. Vanuit politiek en dynastiek belang kochten en vermaakten zij steeds hun stemdragende landerijen. Door gericht grond en boerderijen aan te kopen, had Sicco van Goslinga zo ‘zijn’ Franekeradeel op een quasi-erfelijke manier aan zijn familie gebonden. Het zo verkregen politieke overwicht leverde hem een sleutelpositie op bij de verkiezing voor de belangrijkste ambten: dat van grietman (voor het leven) en dat van volmacht naar de Staten (jaarlijks). Om het zover te brengen moest Van Goslinga wel flink investeren. Dit alles was voor iemand van zijn komaf niet heel bijzonder.
Vertouweling van Maria Louise van Hessen Kassel
Wel uitzonderlijk was Goslinga’s internationale gerichtheid en carrière, met als hoogtepunt zijn aanwezigheid als diplomaat bij de vredesonderhandelingen in 1713. Mogelijk hangt dit samen met de uitstekende banden die hij met de Friese stadhouder onderhield. Beiden profiteerden daarvan. Goslinga meende dat het de taak van de stadhouder was om voor bestuurlijke eendracht te zorgen. Vanuit die gedachte adviseerde hij de Friese stadhouders en regentessen bij de slepende kwestie rond de erfenis van stadhouder-koning Willem III en bij hun pogingen om het stadhouderschap te verkrijgen in andere gewesten van de Republiek. Vooral als vertrouweling van regentes Maria Louise van Hessen-Kassel trad hij op de voorgrond. Goslinga en zijn vrouw kregen vijf dochters. Daarmee stierf het geslacht Goslinga uit. Ook daarin was hij een typische representant van de adel; vele adellijke families stierven namelijk uit. Goslingastate in Dongjum is verdwenen, net als zoveel andere states. Aan Sicco Goslinga herinnert nog wel het praalgraf in de kerk van Dongjum dat zijn dochters na zijn dood lieten vervaardigen.
---------------------------------------------------------------------------------------------------
Fryske trou en Hollânske dukaten
Sicco van Goslinga wie Frysk ealman en diplomaat. Hy wie ien fan de wichtichste ûnderhannelers by de frede fan de Spaanske Suksesjeoarloch (1701-1713). In alliânsje fan de Republyk, Ingelân en it Hillige Roomske Ryk koe tefoaren komme dat Spanje en Frankryk tenei troch oerervjen mei-inoar ferbûn wêze soene. ‘Hoe kin in lytse naasje dochs sa’n kostbere oarloch salang folhâlde?’, frege de Frânske kening oan Goslinga, doe’t hja mei-inoar fûstken. ‘Mei Fryske trou en Hollânske dukaten kin men in hiel ein komme.’ It is de fraach oft it ferhaal wier is, mar dat sa’n anekdoate trochjûn wurdt, dat seit in soad oer it belang fan Sicco van Goslinga.
Ryk en foarnaam
Goslinga wie de soan fan in Frysk regint en boppedat wie er fan ’e adel. Dat bea mooglikheden. Op in state waard er berne en ferstoar er. Syn heit, jonker Johan van Goslinga, wie grytman fan Frjentsjerteradiel en syn mem, Fed Sophia van Cammingha, wie frijfrouwe fan It Amelân. Yn 1692 troude er sels ek mei in frou fan aadlik komôf: Johanetta Isaballa barones thoe Schwartzenberg en Hohenlansberg, erffrouwe fan It Amelân. Al op jonge jierren hearde jonker Sicco by de alderrykste Friezen. Lykas in soad jonges út sokke rûnten makke Sicco nei syn stúdzje yn Frjentsjer in stúdzjereis, in ‘grand tour’, nei Frankryk en Ingelân. Likemin wie it útsûnderlik – ek al wie er der tige betiid by – dat Sicco politike karriêre makke.
Grytman
Yn 1687 waard er beneamd ta kurator fan de Frjentsjerter universiteit en noch wer in jier letter folge er syn heit nei dy syn ferstjerren op as grytman. Fjirtich jier lang wie er dêrnei ien fan de meast foaroansteande reginten fan Fryslân. Alle jierren waard er troch syn gritenij keazen om in sit te nimmen yn de Fryske Steaten en geregeldwei beneamde dat kolleezje him ta lid fan Deputearre Steaten en ek as ôffurdige nei it oerkoepeljend bestjoer yn de Republyk, de Steaten-Generaal.
Ynvestearje foar kaaiposysje
De ferklearring foar dat sukses leit yn ’e reden dat Goslinga libbe yn in tiid dat de adel yn Fryslân noch de kearn útmakke fan in lytse rûnte fan Fryske reginten. De Fryske steategearkomste waard dominearre troch it plattelân en sawat twatredde part fan de tritich gritenijen yn de plattelânskertieren waard yn de desennia om 1700 hinne wer bestjoerd troch in aadlik grytman. Omreden fan polityk en dynastyk belang kochten en fermakken hja hieltiten wer harren stimdragende pleatsen. Troch doelbewust oankeapjen fan grûn en pleatsen hie Sicco van Goslinga sa ‘syn’ Frjentsjerteradiel op in sabeare-erflike wize oan syn famylje bûn. It polityk oerwicht dat er sa krige, smiet him in kaaiposysje op by de ferkiezings foar de wichtichste amten: dat fan grytman (foar it libben) en dat fan folmacht nei de Steaten (alle jierren). Om it safier te krijen moast Goslinga al fiks ynvestearje. Dat wie allegearre foar immen fan syn komôf dus net sa hiel bysûnder.
Fertrouweling fan Maria Louise van Hesen Kassel
Wol útsûnderlik wie Goslinga syn ynternasjonale oriïntaasje en karriêre, mei as hichtepunt syn oanwêzigens as diplomaat by de fredesûnderhannelings fan 1713. Mooglik hinget dat gear mei de treflike bannen dy’t er mei de Fryske steedhâlder ûnderhold. Beide profitearren dêrfan. Goslinga miende dat it de taak fan de steedhâlder wie om foar bestjoerlike ienriedigens te soargjen. Ut dat betinken wei advisearre er de Fryske steedhâlders en regintessen by de slepende kwestje fan de erfenis fan steedhâlder-kening Willem III en by harren besykjen om it steedhâlderskip yn oare gewesten fan de Republyk te bemasterjen. Benammen as fertrouweling fan regintesse Maria Louise van Hessel-Kassel kaam er op de foargrûn. Goslinga en syn frou krigen fiif dochters. Dêrmei stoar it geslacht Goslinga út. Ek datoangeande wie er in typysk represintant fan de adel; in protte aadlike famyljes stoaren nammentlik út. Goslingastate yn Doanjum is ferdwûn, lykas sa’n soad oare staten. Oan Sicco van Goslinga docht noch wol it prielgrêf yn de tsjerke fan Doanjum tinken, dat syn dochters nei syn dea meitsje lieten.
