Het kerspel
De oudste kerkdorpen in Westerwolde waren Onstwedde, Sellingen, Vlagtwedde, Vriescheloo en Wedde. Deze dorpen, met het gebied eromheen, waarvan de inwoners in dat kerkdorp naar de kerk gingen, werden ‘kerspel’ genoemd. In een kerspel werden veel zaken door de pastoor en later door de predikant geregeld. Hij hield de gegevens bij van o.a. doop, huwelijk en overlijden. Ook schreef hij wel brieven of verkoopdocumenten. Het kerspel verzorgde ook het onderwijs.
Uitbreiding
Na de overstromingen van de Dollard in 1530 werden de kerspelen Blijham, Bellingwolde en het overgebleven deel van Houwingaham aan Westerwolde toegevoegd. Houwingaham lag iets ten zuiden van het latere Nieuwe Schans maar was in de Dollard verdwenen. Feitelijk was het dus ook geen kerspel meer. Nadat de Nieuweschans was aangelegd, nam het de rol van het kerspel Houwingaham over.
Oudeschans en Bourtange waren 35 jaar eerder aangelegd. Ook deze vestingen hadden een kerk, maar alleen Bourtange werd een kerspel. Oudeschans maakte deel uit van het kerspel Bellingwolde.
Na 1600, nadat de kerk van het voormalige klooster was overgegaan naar de Nederduits Gereformeerde Kerk, werd Ter Apel losgemaakt van het kerspel Sellingen en een zelfstandig kerspel.
Van kerspel naar gemeente
In de Franse tijd (rond 1810) werden de provincies onderverdeeld in gemeenten. In Westerwolde werden daarvoor kerspelen samengevoegd: Wedde met Blijham tot de gemeente Wedde. Het kerspel Bellingwolde vormde met Vriescheloo en het Noordoostelijke deel van Vlagtwedde de gemeente Bellingwolde. Uit het oostelijk deel van het kerspel Vlagtwedde en de kerspelen Sellingen en Ter Apel werd de gemeente Bourtange gevormd. Als gemeentehuis diende de boerderij “Abeltjeshuis”, gelegen tussen de vesting en de grens. Na slechts 10 jaar werd de gemeente Bourtange bij de gemeente Vlagtwedde gevoegd.
Herindeling
In de jaren 60 van de vorige eeuw bedacht Den Haag, dat al die kleine gemeenten onvoldoende kennis hadden om de problemen van ‘de moderne tijd’ aan te kunnen. Om deze z.g. ‘bestuurskracht’ van gemeenten te versterken moesten ze worden samengevoegd met één of meer buurgemeenten: de ‘Gemeentelijke herindeling’. De eerste waren Wedde en Bellingwolde die samen de gemeente Bellingwedde vormden. Een jaar daarna kreeg de gemeente Onstwedde enkele kleine grenswijzigingen en een nieuwe naam: Stadskanaal. Daarna vormden Nieuweschans, Beerta en Finsterwolde de gemeente Reiderland. En sinds 2018 gaan Bellingwedde en Vlagtwedde samen verder als ‘Gemeente Westerwolde’.
Tijdbalk
|
Jaar |
Gebeurtenis |
|
1300 |
Onstwedde, Sellingen, Vlagtwedde, Vriescheloo en Wedde waren de kerkdorpen in Westerwolde. |
|
1530 |
De zuid-Reiderlandse kerkdorpen Blijham, Bellingwolde en Houwingaham werden na de overstromingen van de Dollard bij Westerwolde gevoegd. |
|
1812 |
In de Franse tijd kwamen er gemeenten: Bellingwolde, Bourtange, Nieuweschans, Onstwedde, Vlagtwedde en Wedde. |
|
1822 |
De gemeente Bourtange werd toegevoegd aan de gemeente Vlagtwedde |
|
1968 |
Wedde en Bellingwolde werden samen de gemeente Bellingwedde |
|
1969 |
De gemeente Onstwedde kreeg een nieuwe naam: Stadskanaal |
|
1990 |
Nieuweschans ging samen met Beerta en Finsterwolde als gemeente Reiderland |
|
2010 |
Reiderland werd, samen met Winschoten en Scheemda de gemeente Oldambt |
|
2018 |
Bellingwedde en Vlagtwedde gaan samen verder als gemeente Westerwolde |
Tekstbronnen:
De verhalen van Groningen - Westerwolde heringedeeld
