Historie van het gebouw
Het Rechthuis is gebouwd in het jaar 1636. Dit jaartal is gebeiteld in de zandstenen hoeksteentjes boven de zolderraampjes van de voorgevel. Eén familiewapen van het geslacht Tengnagell (een gouden kruis op een blauwe achtergrond) en van de familie Van Boetzelaer (drie weerhaken op een rode achtergrond) siert de voorgevel. Dit stenen wapenschild is door een gravenkroon gedekt. Via een aparte trap onder de eigenlijke toren kan men toegang krijgen tot de bovenzaal van het Rechthuis. Een houten bord met lijst – beschilderd met een “Gebedt” voor de rechtspraak uit dit Rechthuis afkomstig – bevindt zich in het gemeentehuis te Geldermalsen. Uit de taal en lettervormen van dit gebed blijkt dat het uit circa 1600 dateert.
Rechtspreken, huwelijken en contracten
Vroeger werd er in het Rechthuis recht gesproken en tot en met de Franse Tijd (1795-1812) werden er burgerlijke huwelijken gesloten en contracten van huur/verhuur, koop/verkoop, leningen/hypotheken, testamenten en huwelijkse voorwaarden opgesteld. De huwelijken werden gesloten ten overstaan van de Dorpsregering van Gellicum, bestaande uit vier personen, twee katholieken en twee van de Nederduits Gereformeerde godsdienst. Bij de rechtspraak ging het om kleine vergrijpen, zoals diefstal, bedrog, wanbetaling en het niet nakomen van contracten. Bij zware misdaden, zoals moord en doodslag, kwam er een hogere rechtbank in actie. Na de opheffing van de dorpspolders in 1954 werd het Polderdistrict van de Tielerwaard de eigenaar. Dit heeft de eigendom van het gebouw in 1960 overgedaan aan de Gemeente Deil voor een symbolisch bedrag van één gulden (circa 50 eurocent). Bijna 20 jaar – van 1960 tot 1980 – werd het Rechthuis gebruikt voor allerlei doeleinden, onder andere door een tafeltennisclub.
Restauratie en bestemming
In 1980/81 werd het monumentale gebouw grondig gerestaureerd. Na de voltooiing van de restauratie was het de vraag wat te doen met het Rechthuis. Er werd gezocht naar een nuttige en zinvolle bestemming. Die werd gevonden door, in samenspraak met de toenmalige gemeente Geldermalsen, een stichting in het leven te roepen die het Rechthuis ging beheren. De Stichting Rechthuis Gellicum huurde ‘om niet’, dus gratis, het pand van de gemeente onder voorwaarde er van alles te organiseren. Vanaf 1983 vonden er allerlei activiteiten plaats: bloemschikcursussen, cursussen Engels spreken, kaartavonden op vrijdag, koffiedrinken na de kerkdienst op zondag, nieuwjaarsreceptie, sinterklaasfeest, verjaardagsfeestjes, vergaderingen, toneelrepetities, workshops en tenslotte het sluiten van wettelijke huwelijken sinds oktober 1998. In 1983 werden de statuten van de Stichting Rechthuis Gellicum notarieel vastgelegd. De stichting stelde zich ten doel het bevorderen van de gemeenschapszin en het culturele leven in en buiten Gellicum.
De status van het Rechthuis anno 2022 is dat er zo nu en dan de voltrekking van een wettelijk huwelijk plaatsvindt via de gemeente West Betuwe. Daarnaast doet het dienst als vergaderruimte voor groepen. Dit laatste ook in overleg met de gemeente.
Bron:
Historisch onderzoek door dr. A. Teychiné-Stakenburg, Acquoy
Rechten
Paul van Mook, CC-BY-NC
