Hertog Georg van Saksen vs Karel van Gelre
Dat Grote Pier niet een product van de fantasie is, staat wel vast. Feit is dat hij boer is geweest op Donia state onder Kimswerd. Op 29 januari 1515 werd die boerderij platgebrand – samen met de Kimswerder kerk – door een groep Franekers. Dat zou het beslissende moment in Pier’s leven zijn geweest. Friesland stond op dat moment onder het gezag van Georg van Saksen en de Franekers behoorden tot zijn felste aanhangers. Er was echter ook een andere hertog, Karel van Gelre, die zijn oog op Friesland had laten vallen. Daarbij bood laatstgenoemde zich aan als bevrijder van het impopulaire Saksische bewind. In november 1514 deed een Gelders legertje een inval bij Stavoren, waarna in korte tijd de hele Zuidwesthoek in Gelderse handen viel. Dat was het begin van een oorlog die negen jaar zou aanhouden. Pier werd dus al na twee maanden slachtoffer van die oorlog. Na de slag die hem getroffen had, liet hij het boerenwerk voor wat het was.
Arumer Zwarte Hoop
Met een handvol lotgenoten uit Arum, Witmarsum en zijn eigen dorp vormde hij een bende, de Arumer Zwarte Hoop, die wraak wilde nemen op de Saksers en hun helpers. Al snel moeten ze de kant van de Geldersen gekozen hebben. De Saksische hertog heeft zich in deze tijd uit Friesland teruggetrokken, nadat hij zijn rechten aan de graaf van Holland, de toekomstige Karel V, had verkocht. Zo veranderde de strijd tegen de Saksers in een strijd tegen de Hollanders. In die strijd deed Grote Pier van zich spreken. Hij werd aanvoerder van de zogenaamde ‘seinschipsluyden’ die met hun zeeroverachtige schepen de Hollandse vloot op de Zuiderzee de ene slag na de andere toebrachten.
Barbarij en vrijheidszin
Even leek het erop dat de Geldersen en de met hen verbonden Friezen het zouden winnen. Toen echter duidelijk werd dat de Gelderse hertog op precies hetzelfde uit was als eerst Georg van Saksen en later Karel V, namelijk de heerschappij over Friesland, slonk zijn aanhang stukje bij beetje. Pier liet zich in 1519 nog gebruiken voor een tocht over land naar Emmerik, maar na het mislukken daarvan trok hij zich teleurgesteld uit de strijd terug. Een jaar later stierf hij in Sneek, toen nog het centrum van het Gelderse gezag in Friesland. In Grote Pier komen barbarij en vrijheidszin tezamen. Bij het beeld van hem horen ook zijn ontzettend grote zwaard en zijn anti-Hollands ressentiment. Hoe men ook over hem denken mag, uit de Friese geschiedenis is hij niet weg te denken.
---------------------------------------------------------------------------------------------------
Georg fan Saksen vs Karel fan Gelre
Dat Grutte Pier net in produkt fan de fantasy is, stiet wol fêst. Feit is dat er boer west hat op Donia-sate ûnder Kimswert. Op 29 jannewaris 1515 waard dy pleats delbaarnd – en tagelyk ek de Kimswerter tsjerke – troch in troep Frjentsjerters. Dat soe it beslissende momint yn Pier syn libben west ha. Fryslân stie op dat stuit ûnder it gesach fan hartoch Georg fan Saksen en de Frjentsjerters hearden ta syn fûlste oanhingers. Der wie lykwols ek in oare hartoch, Karel fan Gelre, dy’t eagen op Fryslân smiet. Dêrby bea lêstneamde himsels oan as befrijer fan it ympopulêre Saksyske bewâld. Yn novimber 1514 die in Geldersk legerke in ynfal by Starum, wêrnei’t yn koarte tiid de hiele Súdwesthoeke yn Gelderske hannen foel. Dat wie it begjin fan in oarloch dy’t njoggen jier oanhâlde soe. Pier waard dus al nei twa moanne slachtoffer fan dy oarloch. Nei de slach dy’t him troffen hie, liet er it boerewurk foar wat it wie.
Arumer Swarte Heap
Mei in hânfol lotgenoaten út Arum, Wytmarsum en syn eigen doarp foarme er in binde, de Arumer Swarte Heap, dy’t wraak nimme woe op ’e Saksers en har helpers. Al gau moatte se de kant fan de Geldersken keazen ha. De Saksyske hartoch hat him yn dizze tiid út Fryslân weromlutsen, nei’t er syn rjochten oan de greve fan Hollân, de takomstige keizer Karel V, ferkocht hie. Sa feroare de striid tsjin de Saksen yn in striid tsjin de Hollanners. Yn dy striid hat Grutte Pier fan him sprekke litten. Hy waard oanfierder fan de saneamde ‘seinschipsluyden’, dy’t mei har seerôvereftige skippen de Hollânske float op ’e Sudersee de iene slach nei de oare tabrochten.
Barbarij en frijheidssin
Efkes like it derop dat de Geldersken en de mei har ferbûne Friezen it winne soene. Doe’t lykwols dúdlik waard dat de Gelderske hartoch op krekt itselde út wie as earst Georg fan Saksen en letter Karel V, nammentlik de hearskippij oer Fryslân, waard syn Fryske oanhing stadichoan wei. Pier liet him yn 1519 noch brûke foar in tocht oer lân nei Emmerik, mar nei it mislearjen dêrfan loek er him teloarsteld út ’e striid werom. In jier letter stoar er yn Snits, doe noch it sintrum fan it Gelderske gesach yn Fryslân.Yn Grutte Pier komme barbarij en frijheidssin gear. By it byld fan him hearre ek syn ûnbidich grut swurd en syn anty-Hollânsk ressintimint. Hoe’t men ek oer him tinke mei, út de Fryske skiednis is er net wei te tinken.
