Johanniter Orde
De Johanniter Orde behoort tot de oudste en voornaamste geestelijke ridderorde. Deze Orde ontstaat tussen 1023 en 1048 door te beginnen met het hospitaal van Sint Jan in Jeruzalem. Deze Orde gaat in de tijd van de kruistochten de pelgrims verzorgen en verplegen. Binnen de Orde zijn de taken verdeeld. Geestelijken doen de religieuze taken, ridders de beschermde taken en broeders de verzorgende taken. Omstreeks 1550 wordt de Orde opgesplitst in de rooms-katholieke Maltezerorde en de protestantse orde van Sint Jan.
Commanderij St. Jansdal
Leden van de Orde kopen begin veertiende eeuw grond in de buurtschap Horst om er een kleine kloostergemeenschap (commanderij) te stichten. In deze omgeving richt de Orde zich vooral op de hulpverlening in Harderwijk.De broeders leiden bijna een eeuw lang een armelijk bestaan. De gebouwen kunnen niet worden onderhouden, omdat er niet genoeg geld voor is. Hun activiteiten brengen te weinig op. Later breekt een lange tijd van welstand aan. Dit komt door een besluit van het hoofd van een aantal commanderijen, waaronder het Sint Jansdal. Hij vindt dat de opbrengsten van het hof van Kallenbroek bij Barneveld voor de broeders van het Sint Jansdal moeten zijn.
Aan het eind van de vijftiende en het begin van de zestiende eeuw lijdt de commanderij veel door de plundertochten. Dit komt door een oorlog tussen Gelderland en Bourgondië. De werkzaamheden van de commanderij worden steeds meer verplaatst naar Harderwijk. Tijdens de Reformatie besluit de stadhouder van Gelderland, Jan van Nassau, de bezittingen van Sint Jansdal te geven aan de stad Harderwijk.
Poortgebouw
In 1594 wordt de commanderij op het terrein van ’s Heerenloo afgebroken met uitzondering van het poortgebouw. Boven de dichtgemetselde ingang van de poort is met moeite een afbeelding van een hoofd op een schaal te zien. Deze voorstelling verwijst naar het Bijbelverhaal over de onthoofding van Johannes de Doper (Mat. 14:6-12). Het Johanniterpoortgebouw staat voor een geschiedenis, die zich bijna drie eeuwen lang op Ermelo’s grondgebied afspeelt. Deze geschiedenis komt terug in het gemeentewapen van Ermelo. Hierin staat een Maltezerkruis. Daarnaast is de oude kloosternaam op 15 maart 1988 een nieuw leven ingeblazen. Het nieuwe streekziekenhuis in Harderwijk krijgt de naam St. Jansdal.
Bronnen en verder lezen:
- St. Jansdal, Van Johanniter commanderij te ’s Heerenloo tot streekziekenhuis te Harderwijk – Dr. T. Beijer en J.W.P. van Dijk - uitgave 1988.
- Monumentengids Ermelo – Roger Crols, Gerard Duks, Thieu Knibbeler en Martin van Beek - uitgave 2000
- Gids Open Monumentendag Ermelo – uitgave 2009
- rijksmonumenten.nl
- nmpermelo.nl
Rechten
Canoncommissie Ermelo, 2022, CC-BY-NC
