Een paar dagen lang je favoriete bands horen, slapen in een tentje in de modder, knakworsten en friet eten met je vrienden: voor heel wat mensen is er weinig zo mooi als een bezoek aan Pinkpop. Dit is het langstlopende popmuziekfestival in Nederland. Ieder jaar opnieuw reizen tienduizenden feestgangers af naar het speciaal voor de gelegenheid roze gekleurde Landgraaf in Zuid-Limburg. Om daar vervolgens in een culturele bubbel te genieten van de songs die live klinken op de verschillende podia. En bijvoorbeeld ook van de spontane gesprekken die zij in het publiek voeren met anderen die zij niet eerder hebben ontmoet. Festivals zijn van alle tijden en van alle culturen. Wanneer en hoe is Pinkpop ontstaan?
Muziekfeesten
Het woord ‘festival’ komt van het Latijnse woord festum. Dit betekent ‘feest’. De oude Grieken organiseerden al festivals met muziek, theater, poëzie, sport en religieuze rituelen. Belangrijke wortels van de hedendaagse festivalcultuur liggen in de late achttiende en de vroege negentiende eeuw. Toen ontstonden in West-Europa landen in de vorm van natiestaten [venster 32]. Om het eigen land te vieren, werden onder andere in de Duitstalige gebieden ‘muziekfeesten’ georganiseerd. Die stonden vooral in het teken van wat we tegenwoordig klassieke muziek noemen. Leden van de Maatschappij tot de Bevordering der Toonkunst, opgericht in Amsterdam in 1829, haalden zulke evenementen in de loop van de negentiende eeuw naar Nederland. Met succes: hun muziekfeesten kregen een grote populariteit. Feestgangers konden destijds trouwens ook genieten van eten, drinken en vuurwerkshows. Hoe je je als een voorbeeldig burger moest gedragen? Die les kon je leren uit de muziek die je op zo’n feest hoorde. Een lied dat bijna altijd klonk, heette Wien Neêrlands Bloed. Dit was het officiële volkslied van het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden (1815-1839) en later van het Koninkrijk der Nederlanden. Na de Tweede Wereldoorlog (1940-1945) ging de opkomst van de popmuziek gepaard met een nieuw soort festival. Van grote invloed was de Woodstock Music & Art Fair. Woodstock vond in 1969 plaats in de Verenigde Staten van Amerika en werd volop bezocht door jongeren die heel wat dingen in het leven helemaal anders wilden gaan doen dan hun ouders en grootouders hadden gedaan. Gitaarvirtuoos Jimi Hendrix was een van de optredende artiesten op Woodstock.
Van Pinknick naar Pinkpop
Ook in Limburg kwamen jongeren van de ‘protestgeneratie’ (geboren tussen 1944 en 1950) in de tweede helft van de jaren 1960 samen rondom de klanken van de popmuziek. Ze ontmoetten elkaar in jongerencentra zoals De Berchmans in Maastricht en Donkiesjot in Sittard. Daar hadden ze het over allerlei hippe dingen: de meest recente stripverhalen, films en muziek uit Amerika, en bovendien de laatste ontwikkelingen op het gebied van kleding en haardracht. Naast de al bestaande jongerencentra was er sinds 1970 Pinkpop. Dat werd gehouden in het Burgemeester Damensportpark in Geleen, waar tegenwoordig Sportpark Glanerbrook ligt. Een kaartje kostte in 1970 naar onze huidige munt omgerekend ongeveer zes euro. De eerste keer waren er 10.000 bezoekers, die onder meer naar de destijds populaire band Golden Earring konden gaan. Dé organisator van dit nieuwe festival was Jan Smeets uit Einighausen. In 1969 had hij zijn baan bij Dutch State Mines (DSM) [venster 50] opgezegd en was hij gaan werken bij De Berchmans. Bijna gelijktijdig, op Tweede Pinksterdag van dat jaar, was de Gulpenerberg het decor geweest van het openluchtpopfestival Pinknick (‘Pink’ van Pinksteren en ‘nick’ van picknick). Dit werd zó succesvol dat Smeets besloot een jaar later in Geleen iets vergelijkbaars te organiseren. De oorspronkelijke naam mocht hij hiervoor echter niet gebruiken. Daarom bedacht hij ‘Pinkpop’. Smeets: “Ik had al een programma dat Paaspop heette en omdat dit nieuwe festival op Tweede Pinksterdag gehouden zou worden, lag Pinkpop voor de hand”. Overigens zou hij ook zelf onder die naam bekend komen te staan: Mister Pinkpop. Pinkpop begon als een festival dat een dag duurde en groeide uit tot een driedaags evenement. In 1978 werd het festijn in het Noord-Limburgse dorp Baarlo georganiseerd, om vervolgens sinds 1988 in Landgraaf plaats te vinden.
Professionalisering
Op het eerste gezicht lijkt het er misschien op dat die eerste editie van Pinkpop in Geleen al gelijk grootschalig en professioneel georganiseerd was. Toch waren er in de beginjaren natuurlijk ook de nodige serieuze problemen. Kleinigheden die de organisatoren simpelweg waren vergeten, bijvoorbeeld, of het ontbreken van een plan-B wanneer de geluidinstallatie uitviel. Dat laatste gebeurde meteen in 1970. Golden Earring redde vervolgens het festival door apparatuur in te zetten die de band zelf had meegebracht. Gedurende de laatste tientallen jaren is de moderne festivalcultuur echt verweven geraakt met de muziekindustrie, met een professionalisering als gevolg. Het organiseren van een groot, meerdaags muziekfestival is big business geworden. Iets waar een complete organisatie zoals Buro Pinkpop van Jan Smeets een heel jaar of langer mee bezig is; een totaalbeleving van geluid en licht, waar vele duizenden bezoekers op afkomen en waar veel geld mee te verdienen valt. In de loop van de jaren zijn heel wat festivals opgehouden te bestaan. Andere festivals, zoals Lowlands (eerste edities 1967-1968 in Utrecht, daarna vanaf 1993), zijn opnieuw gestart of simpelweg in het leven geroepen. Maar het oude Pinkpop is er dus nog steeds in een onafgebroken, continue traditie, 2020-2021 (afgelast vanwege de maatregelen tegen het COVID-19 coronavirus) even niet meegerekend. Wel heeft inmiddels Mister Pinkpop himself afscheid genomen. Pinkpop ‘22 was de eerste editie zonder Smeets als festivaldirecteur.