1648: Protestanten nemen de macht over
In 1648 eindigt de 80-jarige oorlog tussen het katholieke Spanje en de Republiek der Verenigde Nederlanden.
De machthebbers zijn protestant. Bij ons is vrijwel iedereen katholiek gebleven. Katholieken mogen niet meer bidden of zingen in het openbaar. Hun kerken gaan over naar de protestanten.
In 1649 komt er hier een eerste protestantse dominee: Johannes Alstorphius.
De eerste dominee in Waalre
Johannes Alstorphius is in 1623 geboren in Deventer. Hij studeert theologie in Groningen. In 1649 wordt hij dominee in Waalre, Aalst, Valkenswaard en Dommelen. Hij gaat wonen in de pastorie aan de Hoogstraat in Waalre. Hij preekt in het Willibrorduskerkje en alle andere kerken in deze omgeving.
Zijn parochianen zijn vooral de nieuwe machthebbers, die bijna allemaal ‘Hollanders’ zijn.
Alstorphius komt met de beste bedoelingen naar het zuiden. Hij wil de katholieken bevrijden van ‘hun afgoderij’. Maar die zien niks in dat nieuwe kale geloof. En al helemaal niet omdat het gebracht wordt door ‘die Hollanders’. Alstorphius wordt genegeerd, soms zelfs op straat aangevallen. Zijn kerken blijven leeg.
Alstorphius kan slecht omgaan met die vijandige houding. Hij heeft diverse keren een rechtszaak aangespannen, om een veroordeling via de rechter te krijgen. Zie bijvoorbeeld ‘de rel op het kerkhof’ in het ‘Verhaal’ hierboven. Dat verbetert de verhoudingen natuurlijk niet. Hij is wel populair bij zijn eigen parochianen.
In 1684 verhuist hij naar Valkenswaard, waar hij in 1691 overlijdt.
Katholiek of protestant?
Katholieken en protestanten geloven allebei in Jezus Christus, in zijn opstanding uit de dood, in hemel en hel. En in de doop en het avondmaal (of de communie).
Belangrijke verschillen zijn er ook.
Katholiek: Alleen priesters kunnen bemiddelen tussen mensen op aarde en God in de hemel. Bijvoorbeeld om je zonden te vergeven in de biecht. Heiligen zijn volgens de kerk al in de hemel. Je kan hun vragen een goed woordje voor je te doen bij God.
Protestanten: Alleen de tekst van de bijbel is belangrijk. Iedereen staat zelf rechtstreeks in contact met God en alleen God kan zonden vergeven. Een dominee helpt alleen om de bijbel goed te begrijpen.
Protestanten vonden dat katholieken aan ‘afgoderij’ deden, dat ze tot afbeeldingen van heiligen bidden in plaats van tot God. Daarom wilden ze alle beelden en gebrandschilderde ramen uit de kerken verwijderen. Protestantse kerken zijn daarom kaal, met witte muren en alleen een preekstoel.
Schuilkerken
Hebben de katholieken in die tijd nog kerken? Officieel niet; alle kerken gaan over naar de protestanten. Net over de grens, waar nu de Achelse Kluis is, bouwen de katholieken daarom een grenskapel. Veel mensen gaan hier naar de kerk.
Er zijn ook ‘schuilkerken’. In Waalre richten ze een boerderij in als kerk, op het kruispunt van de Heikantstraat en de Bolksheuvel. In Aalst is er een op de plaats waar nu restaurant Lugar is.
Het Rampjaar
1672 is een rampjaar voor de Republiek: we worden aangevallen door Frankrijk, Engeland en de bisschoppen van Münster en Keulen. De Fransen lopen Brabant onder de voet. Soldaten plunderen en steken alles in brand. Echt een ramp!!!!!
Als de Fransen zich in 1678 eindelijk terugtrekken, is de situatie veranderd. Katholieken en protestanten hebben een gemeenschappelijke vijand gehad. Daardoor zijn ze naar elkaar toegegroeid. De predikanten zien in dat bekeren toch niet lukt. De katholieken leggen zich neer bij de situatie.
En verder?
Deze situatie blijft zo tot eind 18de eeuw. De dominees weten nooit tot de harten van de katholieken door te dringen. Ze blijven zich verbazen over hun gebruiken.
Een dominee klaagt over "het blootgaan der Roomschen met paternoster". Dat betekent niet dat katholieken naakt rondlopen, maar dat zij in het openbaar met een rozenkrans bidden.
Hij meldt ook dat zij "dansen en spelen op den phiool op den dag des Heeren”. Op zondag dansen ze en spelen ze dus viool in plaats van een paar uur naar de dominee te luisteren. Je hoort hem denken: “Dat wordt nooit wat met dat volk”.
Kerken worden teruggegeven
In 1794 vallen Franse troepen ons land (weer) binnen. Dat brengt opnieuw een hoop ellende met zich mee. Maar het maakt wel een eind aan de protestantse overheersing. De kerken worden teruggegeven aan de katholieken. Zij mogen hun godsdienst voortaan weer in het openbaar uitoefenen.
De protestanten hebben hier dan geen eigen kerkgebouw meer.
Agnus Dei-kerk
In de 20ste eeuw ontstaat in onze omgeving een bloeiende industrie. Denk aan Philips, Daf en de fabrieken in Aalst en Waalre. Dat trekt mensen uit het hele land hier naar toe, waaronder veel protestanten. Voor hen wordt in 1958 de Agnus Dei-kerk opgericht. In 1964 krijgen ze een eigen dominee.
