Heiligen
Heiligen zijn in de Middeleeuwen heel belangrijk. Het zijn mensen die 'voortreffelijk' geleefd hebben. Zij zijn een voorbeeld voor anderen. God heeft hen zeer waarschijnlijk direct opgenomen in de Hemel. De Kerk noemt hen ‘heilig’. Zij zijn een voorbeeld om na te leven en een tussenpersoon tot God. Mensen bidden tot heiligen om voor hen een goed woordje bij God te doen.
Algemeen wordt geloofd dat botten, haren of voorwerpen van heiligen magische krachten hebben. Zij kunnen mensen bijvoorbeeld genezen als zij ziek zijn. In het Oude Willibrorduskerkje bevindt zich zo’n 'relikwie': een stukje bot van Willibrord.
Sint Ontkommer
Het verhaal van Ontkommer is een legende over een dochter van een heidense koning van Portugal. Haar vader wil dat zij trouwt, maar zij wil haar leven in dienst van Jezus stellen en vraagt God om hulp. Deze geeft haar een baard. De bruidegom wil nu niet meer met haar trouwen. Haar vader is zo boos dat hij haar laat kruisigen. Net als Jezus.
In de naam Ontkommer zit het woord 'kommer'. Dat is een oud woord voor ellende. Het komt ook voor in de uitdrukking kommer en kwel. Dat betekent dat het heel erg slecht gaat.
‘Ont’ betekent dat iets verdwijnt. Denk aan ontkurken (de kurk eruit halen) of ontroesten (roest weghalen).
Mensen die in de ellende zaten, baden tot Ontkommer voor hulp.
Maar... waarom die baard?
De legende van Sint Ontkommer (zie hierboven) is ontstaan door oude afbeeldingen van Jezus uit Zuid-Italië. Op die schilderijen hangt hij aan het kruis met een kleed tot aan zijn voeten. Het lijkt wel een jurk - en dus moest het wel een vrouw zijn! Maar dan wel een met een baard!
Daar werd de legende van St. Ontkommer aan geplakt.
Sint Barbara
Ook in Aalst kun je een beeld zien van een heilige: Barbara. Het staat in de voorgevel van Zorgvilla Waalre. Vroeger was dit het klooster van de Franciscanessen. Achter haar zie je een toren, die verwijst naar haar legende. Ook zij wilde niet trouwen en werd daarop door haar vader in een toren opgesloten.
Toen zij trouw aan haar geloof bleef, probeerde hij haar te doden, maar ze werd gered door een wonder. Uiteindelijk liet hij haar onthoofden, maar hij werd daarna door de bliksem getroffen.
Ook Barbara was een heilige die werd aangeroepen in tijden van nood. Ze is de ‘beschermheilige’ van mensen die werken met vuur of explosieven, zoals mijnwerkers, brandweerlieden en soldaten. Mensen dachten dat zij hielp tegen ongelukken met vuur en onweer. Dat soort ongelukken komt meestal onverwacht. Zij beschermde daardoor ook tegen een plotselinge dood.
Ze was dus een goede keus voor een klooster waar nonnen zorgen voor armen en zieken. Barbara was ook een voorbeeld van standvastigheid voor de nonnen. Ook al werd ze in een toren opgesloten, ze bleef trouw aan haar geloof.
Meer heiligen
Andere heiligen kom je in Aalst en Waalre tegen bij de namen van de gilden: Antonius, Catharina, Martinus, Willibrordus zijn allemaal heiligen die in de Middeleeuwen populair waren.
Schutterijgildes
Het leven in de middeleeuwen was levensgevaarlijk. Roversbendes en plunderende soldaten kunnen steeds langs komen en de weinige bezittingen stelen of in brand steken. Om zich hiertegen te verdedigen richten de dorpelingen zelf een 'schuttersgilde' op. Dat is een burgerwacht. Zij zijn leger, politie en brandweer tegelijk. Zoals bij alles in de middeleeuwen wordt de hulp van een heilige ingeroepen. Het schuttersgilde krijgt dan de naam van die 'patroonheilige'.
De gildeleden oefenen in het schieten met pijl en boog of kruisboog. Daar worden wedstrijden voor gehouden. En daarna feesten!
Schutterijgildes spelen dan ook een belangrijke sociale rol in het dorp. De leden komen vaak samen om dingen te bespreken, onder het drinken van bier dat door een van de leden gebrouwen is.
Er bestaan vandaag de dag nog steeds gildes. Zij zorgen niet meer voor de veiligheid, maar spelen wel een belangrijke rol bij festiviteiten in het dorp. In Waalre is er het Willibrordusgilde ('Die Scut van Waelre') uit 1329. Ook het Sint Antonius- en Sint Catharinagilde uit Aalst is er al sinds 1544.
