Buurschap
Een buurschap werd gevormd door de eigenaren van de gronden in een gebied. Volgens een brief uit 1566 waren er in die tijd meerdere buurschappen op het gebied van de huidige gemeente Ede. De vrije boeren kwamen tenminste eenmaal per jaar bij elkaar om afspraken te maken. Tijdens zo'n buurtspraak werd gesproken over onderhoud van de sloot en de wegen en over het beheer van het hooiland, heide en bos. Op die gronden lagen de gemeenschappelijke weiden. De vrije boeren kozen een buurtrichter en twee buurtmeesters die zich bezig hielden met de lopende zaken. Wie regels overtrad, werd beboet.
Buurt Ede en Veldhuizen
Ieder jaar luiden op de derde donderdag van september de klokken van de Oude Kerk en komen de gemeenschappelijke eigenaren bijeen in de Edesche Concertzaal (voorheen Noorderkerk). Bij de buurtspraak is iedereen welkom. 'Iedere eigenaar van een huis en erve, of van een bunder bouw- en weiland, staande of gelegen in de buurt' heeft stemrecht. Onder leiding van een buurtrichter wordt vergaderd over de financiën, over de bosgrond, de hei en de schaapskudden - en tegenwoordig ook over bijvoorbeeld burgerparticipatie.
Buurtboeken
Het oudste boek dat het Gemeentearchief Ede beheert, is het 'Resolutieboek I (1596-1628)' van de buurt Ede en Veldhuizen. Deze buurt is de enige in de gemeente Ede die nog steeds als organisatie bestaat en is dus eigenaar van het boek. De afspraken die tijdens de buurtspraken werden gemaakt, werden in buurtboeken vastgelegd. Van de papieren van de buurt Ede en Veldhuizen is nogal wat bewaard gebleven. Het oudste bewaard gebleven buurtboek dateert van het jaar 1596. Oudere jaargangen zijn helaas tijdens een grote brand in 1684 verloren gegaan. De kist waarin de boeken werden bewaard, is jarenlang zoek geweest. Gelukkig werd hij teruggevonden tussen kerkelijke archieven. Aan de hand van deze buurtboeken kan de geschiedenis en de ontwikkeling van de buurt en het dorp Ede goed worden gevolgd.
Verder lezen:
- Buurtboeken of Notulenboeken zijn er nog altijd. Naast print exemplaren worden deze nu ook digitaal opgeslagen op de website van de Buurt.
- Martin J. Hijink, De heilzame bedoelingen van Koning Willem I. De bestrijding van de stuifzanden op de Veluwe na 1800: over de verordeningen, het toezicht op en de uitvoering van de maatregelen. ; Historische Berichten, nr. 3. (Gemeentearchief Ede, 2009)
