Abraham Kuyper
Kuyper werd op 29 oktober 1837 als domineeszoon geboren in Maassluis en als vrijzinnig dominee opgeleid aan de Universiteit Leiden. Als 25-jarige vestigde hij zich voor zijn eerste standplaats als predikant in de pastorie aan de Voorstraat in Beesd. Abraham Kuyper vertrok in 1867 als predikant naar Utrecht en vervolgens in 1870 naar Amsterdam. Hij groeide uit tot een belangrijk Nederlands staatsman. Zo richtte hij de Anti Revolutionaire Partij (ARP) op en stichtte de Vrije Universiteit. Van 1901 tot 1905 was hij minister-president.
Inspiratie
In de Voorstraat in Beesd woonde ook Pietje Baltus. Haar vader werkte voor graaf van Bylandt, eigenaar van de heerlijkheid Mariënwaerdt. Haar familie behoorde tot de hervormde gemeente maar Pietje Baltus had zich daarvan afgekeerd. Zij was beïnvloed door het gereformeerde piëtisme, ook wel bekend als de traditie van de Nadere Reformatie. Aanhangers hechtten groot belang aan de persoonlijke bekering en de ‘bevinding’ van het geloof in het hart. Ook was men uiterst kritisch over ‘het verval van de vaderlandse kerk’ als gevolg van de naweeën van de Franse revolutie. Als dominee kwam Kuyper meerdere malen met Pietje Baltus in contact. Hij werd, naar eigen zeggen, geïnspireerd door haar kijk op het geloof. Het geloof van de ‘kleyne luyden’ oftewel het ‘gewone’ volk zoals de mensen destijds werden genoemd die niet tot de adel, regenten of burgerij (ambachtslieden) behoorden.
Orthodoxie
Na zijn verblijf in Beesd werd Kuyper voorman en woordvoerder van de orthodoxe vleugel van het Nederlands protestantisme. Hij kreeg invloed in de landelijke politiek, waar tot die tijd de liberalen de toon zetten. Onder zijn leiding werden de gereformeerden zeer invloedrijk, eerst binnen de Hervormde Kerk en na 1892 in de eigen Gereformeerde Kerk. In 1873 publiceerde Abraham Kuyper zijn Confidentie, waarin hij terugblikte op zijn ervaringen met de kritische gelovigen in Beesd. Hij sprak zijn bewondering uit voor de vastheid van hun overtuiging, die hem had aangespoord de werken van Calvijn te bestuderen. “En wat bleek nu? Immers, dat die in hun hoek verscholen arbeiders, het mij in hun plat-Betuwsch gezegd hadden, juist zóó als Calvijn het mij in zijn keurig Latijn te lezen gaf. Calvijn zat, hoe misvormd ook nog, in die eenvoudige landlieden, die zijn naam nauwelijks van hooren zeggen hadden, en Calvijn had zóó geleeraard, dat men hem, nog eeuwen na zijn dood, in een vreemd land, in een vergeten dorpske, in een met pannen bevloerd vertrek, met een gewoon arbeidersbrein begreep.”
Bekend in de wijde omtrek
Pietje Baltus was bekend in de wijde omtrek. Zij kreeg ook bezoek van predikanten van buiten Beesd. Hun waardering voor haar liep nogal uiteen. Dominee Jetse Evert Reijenga van de Gereformeerde Kerk in Leerdam herinnerde zich later dat het er in Pietjes huisje maar vies en onverzorgd uitzag. Positiever was de latere Kamper hoogleraar Arnold Hendrik de Hartog, die een goed geestelijk gesprek met haar had. Ook Abraham Kuyper is nog wel bij haar geweest, één keer met enkele van zijn zoons, van wie de oudste (Herman Huber) in Beesd geboren was.
Pietje Baltus overleed op 26 maart 1914. Aan Pietje Baltus herinnert sinds 1986 de Pietje Baltusweg te Beesd.
Bron:
Biografisch Woordenboek Gelderland, deel 3, Bekende en onbekende mannen en vrouwen uit de Gelderse geschiedenis. Redactie: drs. C.A.M. Gietman (eindredactie), drs. R.M. Kemperink, dr. J.A.E. Kuys, E. Pelzers en drs. P van Wissing, W. Verloren Hilversum, 2002, pagina's 20-22.
Rechten
Rita Boer Rookhuiszen-de Joode, CC-BY-NC
