‘NEDERLAND IN OORLOG MET HET DUITSCHE RIJK’. Dat kopt de Leeuwarder Courant op vrijdag 10 mei 1940. Het Duitse leger is Nederland binnengevallen. Een dag later komen in Leeuwarden de eerste Duitse militairen aan. Ze bezetten meteen belangrijke gebouwen zoals de elektrische centrale en het postkantoor. Na het bombardement op Rotterdam is de vrees dat meer steden volgen. Na een paar dagen geeft Nederland zich over. De Duitse bezetters zijn vanaf nu de baas.
Weinig verandert, maar alles is anders
In het begin van de bezettingstijd verandert er voor veel mensen in Leeuwarden niet veel. Het werk gaat door en kinderen gaan naar school. In 1941 wordt gewoon een Elfstedentocht gereden. Maar toch is alles anders. Verkeersborden worden in het Duits geplaatst en op straat lopen militairen in uniform. De vliegbasis van Leeuwarden wordt gebruikt door Duitse militairen en de Oldehove dient als luchtwachtpost. Ook vluchten vanuit heel Nederland mensen naar de stad, op zoek naar onderdak. Na verloop van tijd komen er strengere maatregelen, vooral voor Joden. Zo mogen zij bij de Elfstedentocht van 1942 niet meer meedoen – al doen sommigen dat onder een schuilnaam stiekem wel.
Groeiend verzet
Naarmate de oorlog duurt, wordt steeds duidelijker wat de nazi’s van plan zijn. Joden worden gedeporteerd en komen in vernietigingskampen terecht. Van de ongeveer 600 Joodse Leeuwarders, komen er 544 om in de oorlog. Ook andere Leeuwarders worden slachtoffer. Sommigen worden opgepakt en in het Burmaniahuis gemarteld, door ze in een kist vol water op te sluiten tot ze bijna verdrinken. Door de vliegbasis van Leeuwarden vliegen er veel bommenjagers over en weer, waarbij soms per ongeluk een bom op huizen valt. Ondertussen groeit het verzet: steeds meer mensen komen in actie tegen de nazi’s. De grootste opstand ontstaat in 1943, na het nieuws dat Nederlandse militairen verplicht moeten gaan werken voor de bezetter. Het zorgt voor een enorme staking. Mensen leggen het werk neer en boeren leveren geen melk meer voor fabrieken. Het heet daarom ook wel de Melkstaking.
Het einde van de oorlog
Terwijl het Duitse leger steeds meer verliezen lijdt, treden de bezetters steeds harder op. Verschillende Leeuwarders worden vermoord als ze in verzet kwamen tegen de nazi’s. Maar het verzet is niet te stoppen. Zo lukt het een groep om de Duitse politie in het Burmaniahuis af te luisteren en zo mensen te waarschuwen. Een bijzondere actie vindt plaats op 8 december 1944. Met vervalste papieren lukt het een aantal Leeuwarders om de Blokhuispoort binnen te komen, waar verzetsstrijders gevangen zitten. Ze overmeesteren de Duitse bewakers en bevrijden 51 mensen. Op 15 april 1945 rijden Canadese militairen Leeuwarden binnen om de stad te bevrijden. De oorlog is voorbij, maar heeft in de stad en voor alle inwoners diepe sporen achtergelaten.
De Canon van Leeuwarden is een initiatief van het Historisch Centrum Leeuwarden
