De Rijnbode
De Rijnbode bracht ‘neutraal’ nieuws en advertenties en had een regionale spreiding: hij richtte zich niet alleen op Oudshoorn en Alphen, maar ook op Boskoop, Koudekerk, Hazerswoude en Benthuizen. In het proefnummer formuleerde Cambier van Nooten zijn programma als volgt:
‘Beknopt, onpartijdig en zakelijk zal het blad er naar trachten iedere week te vermelden, wat er in de vertegenwoordiging van het land en gewest besloten werd. [...] Het nieuws uit de Rijnstreek zal – dank zij de verschillende verbintenissen die wij met bevoegde berichtgevers sloten – al datgene bevatten, wat de belangstelling van den kring onzer lezers in die streek kan opwekken en wat […] ook zeker zal kunnen medewerken om de beteekenis van de Rijnstreek op het gebied van landbouw, handel en nijverheid daar buiten in ruimer kring te doen kennen.’
De eerste oplage was 800 exemplaren, het abonnementsgeld bedroeg slechts 65 cent per kwartaal. Vanaf april 1892 kwam de krant tweemaal per week uit en vanaf 1935 viel het nieuwsblad zelfs drie keer per week op de mat.
Concurrentie
Op 25 mei 1901 kreeg De Rijnbode concurrentie van De Rijnlandsche Courant. Uitgever was boekhandelaar Jozef Gijsbertus Baart (1866-1940) uit Oudshoorn. Dit protestantse blad verscheen op zaterdag en wilde een tegenwicht bieden aan ‘de partij des ongeloofs, die steeds driester den trotschen kop opsteekt, en die, spottend met de inzettingen des Heeren Heeren, zich bewust of onbewust laat leiden door de beginselen der Fransche Revolutie’. Net als De Rijnbode had de krant een bovenlokaal bereik: nieuws uit Aarlanderveen, Alphen, Koudekerk, Oudshoorn, Hazerswoude, Boskoop en Benthuizen behoorde tot de vaste rubrieken. De krant schreef in de jubileumeditie van 5 juni 1926 dat Abraham Kuyper, voorman van de Anti-Revolutionaire Partij, het lichtende voorbeeld was. De krant was een initiatief van ds. J.L. Schouten, van 1899 tot 1904 predikant te Hazerswoude, die in 1901 ook de Rijnlandsche Persvereeniging oprichtte.
In 1924 nam de concurrentie verder toe. Toen richtte J.L.H. Boeren, lid van de Alphense gemeenteraad, De Rijngids, R.K. weekblad voor de Rijnstreek en omgeving te Alphen aan den Rijn op. Dit weekblad verscheen tot 1941 en was duidelijk bedoeld om ook een katholiek geluid te laten horen: ‘U bereikt daardoor de zeer talrijke Katholieke gezinnen van buiten op de beste wijze [namelijk] door hun eigen courant.’
Nadat de Duitsers in 1943 alle kranten hadden verboden, verscheen vanaf september 1944 in Alphen het illegale krantje De Schakel. Het werd uitgegeven door P.H.J.G. Roest, die het na de bevrijding nog enige tijd voortzette. Daarna werd hij hoofdredacteur van de Rijn en Gouwe, vanaf 1947 de belangrijkste regionale krant in de Rijnstreek. Sinds 2005 is dit dagblad verdergegaan als AD Groene Hart.
Al deze kranten bevatten kerkelijk nieuws. Maar de berichtgeving daarover verliep ook via kerkbladen als De Rijnlandsche Kerkbode (1913-2001) en Onze Kerkbode (1925-1942), het orgaan van de Nederlandse Hervormde Gemeente in Alphen. Rooms-katholieken kregen hun nieuws in de jaren vijftig en zestig via het weekblad Sursum Corda.
Boskoop
Boskoop heeft in de loop der tijd diverse nieuws- en advertentiebladen gekend. Op 18 augustus 1877 rolde het Boskoops advertentieblad voor de Gemeenten: Boskoop, Waddinxveen, Hazerswoude, Benthuizen, en anderen in een oplage van 800 exemplaren van de persen. Het heeft maar kort bestaan.
Het Boskoopsch Advertentieblad hield het langer vol. Aanvankelijk was dit blad, dat op 31 augustus 1889 voor het eerst verscheen, gratis. Vanaf 1918 heette het Boskoopsch Nieuws- en Advertentieblad. De krant kwam wekelijks uit op zaterdag en bevatte vooral berichten voor de kwekers en handelaren. In de loop der jaren werden die aangevuld met ‘gemengd nieuws’, verslagen uit de gemeenteraad en verstrooiende stukken. Op 15 oktober 1900 liet de uitgever aan zijn lezeressen weten dat zij er twee keer per maand Het nieuwe modeblad bij konden krijgen, ‘met een schat aan keurige afbeeldingen van toiletten en patronen, zoo[wel] geschikt voor de praktische huisvrouw als voor wie meerdere eischen stellen’. In 1918 kwam de krant in handen van de Haarlemse uitgeverij NV Spaarnestad, die hem, inclusief de drukkerij, in 1937 overdeed aan Willem Kruiswijk. Hij is deze krant tot 1981 blijven uitgeven.
Andere ‘lokale’ bladen
Op 29 april 1922 kondigde de Aarlandervener E.A. Prins een gratis nieuws- en advertentieblad aan voor de dorpen in de omgeving van Alphen: ‘Ieder dorp zal dus voortaan een eigen blad hebben.’ Uiteindelijk had de Aarlanderveensche Courant acht nevenedities of kopbladen, waaronder ook een Zwammerdamsche Courant. Per 1 januari 1926 ging deze krant op in De Rijnbode. A.C. de Haan, die De Rijnbode van Cambier van Nooten had overgenomen, schreef vol trots: ‘Het zal thans zonder verdere uiteenzetting voor ieder wel duidelijk zijn, dat “De Rijnbode” met haar uitgebreide lezerskring in de Rijnstreek STELLIG het meest verspreide en meest gelezen Nieuws- en Advertentieblad is geworden.’
Gratis nieuws
Eind vorige eeuw veranderde de nieuwsvoorziening door de komst van diverse gratis huis-aan-huisbladen, zoals de Zuid-Holland Post (1985-1993), het Nieuws- en advertentieblad voor Alphen aan den Rijn (1991-1997) en het Witte Weekblad, editie Alphen aan den Rijn, Zwammerdam en Aarlanderveen (2002-2013). Voor Hazerswoude was er de Hazetkoerier (1973-1992). Anno 2024 kent de regio nog het Alphens Nieuwsblad (1984) en de Gouwe Koerier (1979). Deze laatste bevat nieuws uit Benthuizen, Boskoop en Hazerswoude-Dorp. De inwoners van Benthuizen, Hazerswoude-Dorp en Koudekerk kunnen ook terecht in de digitale Groene Hart Koerier.
Inmiddels voorzien ook andere media dan kranten in de behoefte aan lokaal nieuws, zoals Omroep West en Studio Alphen. Wie wil, kan elk moment van de dag de actualiteit volgen, scrollend op computer, tablet of telefoon. Het lokale nieuws is daardoor nog toegankelijker dan in de tijd van De Rijnbode.
TEKST: BERRY DONGELMANS
VERDER LEZEN
G.P. van Muijen, ‘De Raadhuisstraat en zijn bewoners XVII’, De Viersprong 24 (2007) nr. 93, 95-100 (over De Rijnbode en zijn opvolgers).
‘De “Boskoper” en de Gouwekoerier. De Boskoopse samenleving weerspiegeld in de lokale kranten’, in: De canon van Boskoop (https://www.canonvannederland.nl/nl/page/173255/canon-van-boskoop).
De Rijnbode, De Rijnlandsche Courant en De Schakel kunnen in gedigitaliseerde vorm worden geraadpleegd via de website van het Gemeentearchief Alphen aan den Rijn. Van de Rijn en Gouwe zijn microfiches beschikbaar.
