Abel
Op 27 december 1631 gaat de 28-jarige Abel Jansse Tasman uit Lutkegast in Amsterdam in ondertrouw met Jannetje Tjaerss uit de Palmstraat. Over het leven van deze man tot dan toe weten we niets, behalve dat hij eerder al trouwde met Claasje Heijndrix, met wie hij een dochter heeft die ook Claasje heet. Mogelijk vertrekt hij in zijn jonge jaren van Lutjegast direct naar Amsterdam. Het kan ook zijn dat hij eerst een tijd voor de Admiraliteit van Friesland werkt, die in Dokkum een oorlogseskader heeft liggen.
Op expeditie
Zeker is dat Tasman in 1633 voor tien jaar tekent als schipper bij de Vereenigde Oostindische Compagnie (VOC) en zijn vrouw Jannetje meeneemt. Tussen 1642 en 1644 maakt hij in opdracht van de VOC vanuit Batavia twee reizen naar onbekende gebieden in het oosten. De Westkust van Australië (Nieuw-Holland) is al in kaart gebracht, en men vermoedt dat daarachter een nog onbekend zesde continent ligt, Terra Australis. Tasman ‘ontdekt’ het eiland Van Diemensland - nu Tasmanië - en brengt ook het Zuidereiland van wat nu Nieuw-Zeeland is in kaart. Bovendien vaart hij langs eilanden die nu bij Tonga en bij Fiji horen. Op sommige van die eilanden ruilt hij letterlijk kralen, spijkers en stukken zeil voor lokaal voedsel. Op een tweede reis zet Tasman de noordkust van Australië op de kaart en bewijst hij dat het een klein continent is waar je helemaal omheen kunt varen.
Van de twee expedities die Tasman maakt zijn prachtige journaals met tekeningen van nieuwe kusten en nog onbekende volkeren. Meer dan deze kennis leveren de reizen niet op: Abel vindt geen nieuwe vaarroutes of goede bevoorradingsplaatsen. Pas ruim honderd jaar later varen Engelsen weer die kant uit en stichten kolonies in Australië en Nieuw-Zeeland. Tasman onderneemt nog één reis als kaperkapitein, die ook niet heel succesvol is. In 1652 neemt hij ontslag bij de VOC en slijt daarna zijn dagen als grootgrondbezitter in de buurt van Batavia. Van zijn grote erfenis gaan 25 guldens naar de diaconie van Lutjegast, die onder andere voor de armen zorgt.
Verering
Tasman is de eerste Europeaan die Australië en Nieuw-Zeeland bezoekt. Er is een eiland en een zee naar hem vernoemd, nationale parken op Tasmanië en het Zuidereiland van Nieuw Zeeland en in beide landen staan er Tasman-monumenten. In Nederland zijn er (Abel) Tasman-straten, -parken en -bruggen, de zeevaartschool in Delfzijl draagt zijn naam en in Lutjegast is er een Abel Tasman-museum. Hoe klein dat museum ook is, regelmatig komen toeristen én officiële bezoekers uit het zuidelijk halfrond het met een bezoek vereren.
Voor de oorspronkelijke bewoners, de Aboriginals in Australië en de Maori op Nieuw-Zeeland, heeft de komst van de Europeanen weinig positieve gevolgen gehad. Zo is de inheemse bevolking van Tasmanië binnen enkele tientallen jaren na de komst van de Engelsen door ziekten geheel uitgestorven. Abel Tasman en de VOC zijn daar niet verantwoordelijk voor, maar staan ook wel symbool voor de houding van westerse landen tegenover volkeren op andere plekken in de wereld van de vijftiende tot en met de twintigste eeuw.
Thematische lijnen
- Wat weten wij? - kennis, wetenschap en innovatie
- Wie telt er mee? - sociale (on)gelijkheid
- Knooppunt van verbindingen – wereldeconomie
Verwijzingen
- Canon van Nederland: VOC en WIC;
- Abel Tasman Museum
- Abel Tasman Wandelroute (Staatsbosbeheer)
- Scheepsjournalen van Abel Tasman, zie: Atlas of Mutual Heritage
Educatief
- Verhalen van ver (kleuters)
- Abel Taman, de Noordeling die het Zuidland zocht (Groep 7 & 8)
- De herinnering verbeeld – Grootegast Groep 7 & 8)
