Wie heeft de sterkste?
Tractorpulling is ontstaan in de Verenigde Staten. Boeren wilden wel eens weten wie de sterkste tractor had. Om dat te weten te komen, begonnen ze wedstrijden te houden. In 1977 introduceerden enkele Amerikanen dit fenomeen tijdens een ploegfestijn in Flevoland. Het is nu ook in Nederland een serieuze, semiprofessionele sport om met een trekker een grote bak met ballast zo snel mogelijk over een honderd meter lange baan te slepen. Succes hangt af van meerdere factoren, zoals het profiel en de luchtdruk van de banden, de gebruikte versnelling en de staat van de baan. De kunst is het maximale uit de trekker te halen. Wie heeft de krachtigste, maar ook: wie is de beste bestuurder? Trekkers kunnen nogal van elkaar verschillen. Daarom worden ze in wel dertig klassen ingedeeld.
In 1992 werd in Koudekerk voor het eerst een trekkertrek gehouden. Dit was toen nog een klein evenement. Inmiddels komen tijdens de Trekkertrek Familiedag ruim 15.000 bezoekers naar het bedrijventerrein aan de Hoogewaard. Daarmee is het van de ongeveer 120 tractormanifestaties in Nederland een van de grotere.
Op de woensdagavond voorafgaande aan de krachtmetingen tussen de landbouwvoertuigen worden touwtrekwedstrijden gehouden. Wat begon als het ‘warmlopen’ voor de organisatie en de vrijwilligers, is nu een volwaardig evenement waaraan zo’n tachtig teams uit het hele land meedoen, vaak met ludieke namen als ‘Ik trek het niet meer’ of damesteam ‘Das wel miss’.
Bietenoptocht
Trekkertrek is niet het enige lokale volksfeest in de huidige gemeente Alphen aan den Rijn. Er is veel bijzonder ‘levend erfgoed’ – erfgoed dat niet ‘materieel’ is (zoals een oud gebouw), maar dat bestaat uit ‘immateriële’ tradities (zoals feesten en lokale gebruiken). Sinds enkele jaren kent de gemeente een lijst voor immaterieel erfgoed. Daarop stonden tot 2023 alleen nog de Molukse wijk in Alphen aan den Rijn (Ertoni Mahai) en de sierteelt in Boskoop, beide vanwege de unieke gewoontes die hier worden overgedragen.
In 2023 werd als derde item de bietenoptocht van Benthuizen aan de lijst toegevoegd. Zoals wel meer lokale tradities vindt dit bijzondere evenement zijn oorsprong in het boerenleven. Omdat de graanprijzen aan het einde van de negentiende eeuw daalden, stapten boeren in Benthuizen en Hazerswoude over op veeteelt en het telen van spruiten en voeder- en suikerbieten. In deze dorpen was het einde van de bietenoogst (begin oktober) een belangrijke gebeurtenis, die moest worden gevierd.
Sinds 1971 gebeurt dat in Benthuizen met een vrolijke optocht van kinderen die uitgeholde suikerbieten bij zich dragen met een lampje erin. De optocht wordt georganiseerd door de Evenementen Commissie Benthuizen. ’s Morgens halen de kinderen een suikerbiet en een lichtje op. Daarna gaan ze aan de slag met uithollen en versieren, al jaren aan de hand van een thema, zoals ‘circus’. Voorafgaand aan de optocht, die om 19.00 uur bij korenmolen De Haas van start gaat, worden de resultaten aan de jury getoond. Na afloop krijgt de maker van de mooiste lampion een prijs.
Kermis en jaarmarkt
Al eeuwenlang worden overal in de huidige gemeente Alphen aan den Rijn feesten georganiseerd, zoals kermissen, jaarmarkten en – meer recent – braderieën. De oudste vermelding van de kermis in Boskoop dateert al uit 1458. Later viel deze kermis in juni samen met de ‘betaalweek’, de week waarin de kwekers door hun afnemers werden uitbetaald. Halverwege de twintigste eeuw maakte men een eind aan dit systeem van jaarlijkse afrekening, maar de Boskoopse kermis, die in 1915 voor onbepaalde tijd was opgeschort, is nadien nieuw leven ingeblazen.
De oorsprong van de Alphense jaarmarkt gaat terug tot 16 mei 1894, toen de gemeenteraad besloot om een jaarlijkse paardenmarkt te organiseren op de derde woensdag van september. In de jaren zeventig van de vorige eeuw verdween de paardenmarkt en kwam de jaarmarkt daarvoor in de plaats, tegenwoordig met zo’n zeshonderd kramen de grootste van Nederland. Speciaal voor deze jaarmarkt bedacht bakker Koos de Graaf in 1977 een lekkernij: de marketentster, die alleen in september te koop is. De Alphense jaarmarkt staat overigens onder druk: door toenemende kosten en zwaardere wettelijke eisen wordt het steeds moeilijker dit evenement te organiseren.
Dé oplossing voor overlast
Niet alle lokale tradities hebben een agrarische achtergrond. Op de zaterdag voor Pinksteren wordt in heel Nederland luilak gevierd, zij het met plaatselijke verschillen. Het is een folkloristisch gebruik waarbij langslapers en telaatkomers worden bespot. In Boskoop trok de jeugd er zelfs tijdens de oorlogsjaren vroeg op uit om hun dorpsgenoten met veel lawaai wakker te maken.
Omdat luilak hier vaak uitmondde in relletjes, organiseerde iemand – men zegt ‘een scholier’ – in 1956 voor het eerst een voetbaltoernooi, met vijf clubs. Voetballen in het pikkedonker bleek een groot succes. In 1965 ontstond het Luilakvoetbaltoernooi. Het groeide uit tot een evenement waaraan tegenwoordig meer dan honderd lokale en regionale teams deelnemen. Jongens en meisjes tot negentien jaar, al dan niet lid van een voetbalvereniging, verzamelen zich om drie uur op de velden van voetbalvereniging Floreant. Na meer dan 250 wedstrijden is rond twaalf uur ’s middags de winnaar bekend. Deze krijgt uit handen van een bekende Nederlander de hoofdprijs uitgereikt.
Luilak kan ook anders worden gevierd. Zeker sinds 2012 doen Alphense winkeliers op Pinksterzaterdag om zeven uur ’s morgens hun deuren open. Met kortingsacties en livemuziek worden vroege vogels naar het centrum gelokt.
Elke kern van de gemeente heeft zijn eigen traditionele evenementen. Eén ding hebben ze gemeen: ze zijn niet mogelijk zonder de inzet van honderden mensen die zich belangeloos inzetten voor dit soort festiviteiten, waaraan zovelen plezier beleven en waarde hechten. Alleen zo kan erfgoed levend worden gehouden.
TEKST: BERNADETTE VERHOEF
BEZOEKEN EN VERDER LEZEN
- Trekkertrek Koudekerk, eerste zaterdag van augustus (https://www.trekkertrek.nl/).
- Bietenoptocht Benthuizen, oktober (https://www.ecb-benthuizen.nl/).
- Jaarmarkt Alphen, september (https://www.jaarmarktalphenaandenrijn.nl/).
- Luilakvoetbal Boskoop, zaterdag voor Pinksteren (https://luilakvoetbal.nl/).
