Oud
In 1398 werd in een dam tussen het Zwarte Water en het Meppelerdiep een sluis gebouwd. Al snel gingen er mensen bij de sluis wonen. Zij noemden deze plek "Swarte Sluys" of "Swerte Sluys". Zwartsluis lag aan een belangrijke vaarroute. Daarom trokken er steeds meer mensen naar het dorp. Zij hadden beroepen als schipper, schippersknecht, scheepstimmerman of scheepsbouwer.
Handige plek
In de Middeleeuwen lag Zwartsluis in een moerasachtig gebied. Er waren maar een paar begaanbare wegen. Als je van de weg afging, liep je grote kans om in het moeras te verdrinken. Wie naar het noorden of zuiden wilde reizen - over de weg of per schip - moest altijd via Zwartsluis reizen. Dat maakte Zwartsluis een hele interessante plek tijdens oorlogen. Wie de baas in Zwartsluis was, kon er voor zorgen dat niemand meer naar het noorden of zuiden van Nederland kon reizen.
Oorlog
In 1580 was er oorlog tussen Nederland en Spanje. In die tijd was de Spaanse koning ook de baas van Nederland. Een aantal Nederlanders, waaronder Willem van Oranje, wilde dat niet langer. Zij kwamen in opstand. De opstandelingen bouwden Zwartsluis om tot een verdedigingswerk. Er kwamen veel soldaten in Zwartsluis wonen.
Ellende
De inwoners van Zwartsluis waren niet blij met de komst van de soldaten. Ze vielen telkens de woningen van de Sluzigers binnen. Kregen de soldaten niet wat ze wilden, dan schoten ze de bewoners soms zomaar dood. In oktober 1580 staken de soldaten zelfs het dorp in de brand! In de loop van de 18de eeuw werden de verdedigingswerken afgebroken, zodat het dorp uitgebreid kon worden.
Nieuwe sluis
De sluis werd niet altijd even goed onderhouden. Daarom besloten de inwoners van Zwartsluis een stukje zuidelijker een nieuwe sluis te bouwen: de Staphorstersluis. Wie naar het noorden wilde varen, moest door deze sluis. Je mocht alleen door de sluis als je betaald had. Dat leverde het dorp veel geld op. Tussen 1695 en 1800 voeren bijna 6500 schepen via de haven van Zwartsluis naar de Zuiderzee en terug.
